Johannes de Alcmaria
De Meester van Alkmaar
meerdere Alkmaarders in het verleden al geëerd zijn met een standbeeld, een straatnaam ofeen ere
penning. U zult deze bekende historische Alkmaarders zeker tegenkomen in dit boekje. We hopen u
echter ook te verrassen met een aantal minder bekende personen.
Verder hebben we geprobeerd een aardige verdeling te maken over de verschillende perioden uit de
Alkmaarse geschiedenis en beide seksen. Tot een eeuw geleden hadden vrouwen weinig mogelijkheden
om voor het voetlicht te treden en zij zijn dan ook iets minder vertegenwoordigd in deze lijst. Zo hebben
we 30 mannen en 4 vrouwen die voor 1800 geboren zijn, 16 mannen en 9 vrouwen tussen 1800 en 1900 en
20 mannen en 10 vrouwen na 1900. In totaal komen we dus uit op 66 mannen en 23 vrouwen. Dat zijn dus
89 personen. Hoe het met die negentigste zit moet u zelfmaar eens uitzoeken.
Voorwaarde voor opname was natuurlijk wel dat we voldoende informatie konden vinden. Dat maakt de
selectie ook wat onevenwichtig. Sommige beroepsgroepen, zoals die van beeldend kunstenaars of
schrijvers, hebben een veel zichtbaarder nalatenschap dan bijvoorbeeld ondernemers. De rijken hebben
altijd meer mogelijkheden gehad om naam te maken, te studeren en belangrijke functies te bekleden dan
mensen uit de lagere sociale klassen. Sommige Alkmaarders zijn niet bekend als Alkmaarder omdat ze zijn
vertrokken uit de stad en elders naam hebben gemaakt. En, zoals gezegd, velen hebben iets bijzonders
gedaan zonder dat dat ergens is vastgelegd of opgeschreven.
Daarbij hebben we geen normen aangelegd van goed ofkwaad. Spraakmakend hoeft niet altijd positiefte
zijn. Wat vroeger bijzonder was, vinden we nu misschien saai; wat vroeger goed en algemeen aanvaard
was kunnen we nu verwerpelijk vinden. En wat we nu niet interessant vinden kan later misschien heel
bijzonder blijken te zijn.
Omdat we er geen wedstrijd van hebben gemaakt, geen rangorde in belangrijkheid hebben willen
aanleggen en ook een indeling naar tijd niet zo leuk vonden hebben we de negentig voor het gemak
alfabetisch gerangschikt. Daarbij heeft een aantal wat meer ruimte gekregen en hebben we ook niet heel
streng vastgehouden aan de alfabetische volgorde.
Belangrijke, interessante inwoners van Alkmaar waren (en zijn) er veel meer. U zult vast ook veel mensen
missen. In ieder geval wensen we u veel leesplezier met dit door ons geportretteerde negentigtal.
Marlies ten Berge
Gerard Dekkers
Jan Drewes
Eelkje Knol
Lisa Oskamp
Er zijn in deze achternaamloze tijd meer
Johannesen 'uit Alkmaar' geweest, maar deze
studeerde in Parijs en Heidelberg en werd priester.
In Praag werd hij beïnvloed door de ketterse ideeën
van Jan Hus en Hieronymus van Praag. Hij schreef
dertig stellingen waarin hij het wereldlijk gezag en
de rijkdom van de kerk ter discussie stelde. Vanwege
deze kritische houding werd hij in 1418 voor het
kettergericht te Konstanz gedaagd. Hij heeft daar
zijn stellingen ingetrokken en ontliep hiermee,
anders dan Hus, een zekere dood op de brandstapel.
De afschriften van zijn nieuwe geloofsbelijdenis
werden ook naar Alkmaar gestuurd en in de kerk
voorgelezen. Wat Alkmaarders van zijn houding
dachten weten we niet.
Een van de beroemdste schilderijen uit Alkmaar is
geschilderd door de Meester van Alkmaar. Hij wordt zo
genoemd omdat zijn echte naam en geboortedatum niet
bekend zijn. Hij was in ieder geval in Alkmaar werkzaam
in de periode 1490-1510. Het schilderij dat hier bedoeld
wordt heet de Zeven Werken van Barmhartigheid. Het zijn
eigenlijk zeven bij elkaar horende olieverfschilderingen op
paneel. Het werk werd in 1504 in opdracht van de broeder
schap van de Heilige Geest gemaakt voor de Sint Laurens-
kerk in Alkmaar. Het hangt sinds 1918 als een topstuk in
het Rijksmuseum te Amsterdam. Daarnaast is van zijn
hand een drieluik met onder andere De aanbidding der
koningen, geschilderd rond 1500, een memorietafel
met negen vrouwenportretten uit circa 1515 en het
maquetteschilderij van de Grote Kerk.
6 Oud Alkmaar dec. 2015
Alkmaar ca. 1365 - na 1426
ca. 1470 - ca. 1520
Oud Alkmaar dec. 2015 7
