dan niet via Haarlem. De lijn is van belang
omdat zo de marinestad Den Helder met
Amsterdam wordt verbonden. De wet
regelt echter niet hoe de lijn gaat lopen.
Rijkswaterstaat wil deze spoorlijn laten
beginnen in Den Helder en ook via
een station in Schagen laten lopen. De
spoorlijn moet dan wel door de
Heerhugowaard gaan en niet door
Langedijk met zijn duizend eilanden, wat
veel te duur zou worden. Het station van
Alkmaar zou dan ergens ten oosten van het
Noordhollands Kanaal komen te liggen.
Alkmaarse notabelen kwamen al eerder
met het plan een spoorlijn ten westen van
het Noordhollands Kanaal aan te leggen.
Burgemeester Maclaine Pont brengt dit
idee opnieuw in. Het is de goedkoopste
oplossing en er is geen tweede brug
over het Noordhollands Kanaal voor nodig,
stelt hij. Alkmaar wil voor het zuidelijk
deel van de lijn zelfs eigen grond gratis ter
beschikking stellen. Die eigen grond is de
Alkmaarderhout die de gemeente geheel
aan de spoorlijn wil opofferen. Gelukkig
is Rijkswaterstaat wijzer en besluit de
spoorlijn richting Castricum op de oude
strandwal tussen Limmen en Alkmaar aan
te leggen. De strandwal is van zand. Dat
maakt de aanleg een stuk eenvoudiger. De
spoorlijn gaat dan om de Alkmaarderhout
heen en kruist het Heilooërbos op zijn
dunste stuk.
Omdat Rijkswaterstaat vasthoudt aan het
oorspronkelijke plan het noordelijk deel
van de lijn via Schagen aan te leggen, komt
er een draaibare spoorbrug over het
Noordhollands Kanaal. Daarvoor is het
Noordhollands Kanaal te smal en moet dus
vergroot worden, ook al vanwege de steeds
grotere schepen die er door varen. Om
Alkmaar tegemoet te komen krijgt het een
station dicht bij de binnenstad, namelijk op
zijn huidige plek in de Eendrachtspolder.
Het station ligt zo nog net op de strandwal
waar de latere Kruseman van Eltenweg de
grens van is. Het nieuwe station krijgt een
spoorhaven aan de noordkant, die door een
vaste brug is gescheiden van het Noord
hollands Kanaal. Slechts platte schuiten als
koolvletten kunnen zo de spoorhaven
bereiken. De haven dient vermoedelijk als
overslag van groenten en aardappelen uit
Langedijk en de Streek.
Het station zelfbestaat uit het stationsge
bouw, de draaischijf voor de locomotieven,
enkele opstelsporen en kleinere gebouwen.
Alkmaar en Den Helder krijgen een
stationsgebouw tweede klasse uit de serie
van vijfdie de staat liet ontwerpen voor
haar eigen lijnen. Waterstaatingenieur
K.H. Van Brederode is de architect. De staat
vond het eerste ontwerp van fl. 42.500 te
duur, waarna Van Brederode het ontwerp
aanpast tot een sober functioneel gebouw
van fl. 29.700. Maar ook weer niet zo heel
sober want bijvoorbeeld het station
Harlingen, dat nog erg veel lijkt op het
originele station Alkmaar, staat nu zelfs op
de monumentenlijst.
Op 18 december 1865 worden spoorlijn
en station feestelijk geopend. Alkmaars
burgemeester Maclaine Pont houdt
een toespraak: "Door het Groot
Noordhollandsch Kanaal zijn we verbonden
met de wereldzeeën en nu door deze
spoorweg met heel Europa, zodat we met
behulp van de burgerij een schitterende
toekomst tegemoet gaan." Zijn stelling
over het Kanaal is achterafgrootspraak,
maar het station geeft Alkmaar een
grote impuls, al komt deze pas als de
verbinding met Amsterdam er is. Het
station is wel de directe aanleiding voor de
uitleg van Alkmaar in westelijke richting
met eerst vanafi880 de Spoorbuurt die
het gat tussen station en stad opvult en
later de Watertorenbuurt en de Westerweg
met Bloemwijk.
Als de eerste treinen in 1865 al over de
spoorlijn Alkmaar - Den Helder rijden,
loopt het IJ nog helemaal door tot
Assendelft. Het idee is dan nog de spoorlijn
via de kust en een station in Beverwijk te
verbinden met Haarlem waar al een
verbinding met Amsterdam is. Maar
aanleg van het Noordzeekanaal doorkruist
dit plan. Uiteindelijk maakt een grote
draaibrug bij Velsen deze verbinding
mogelijk. De spoorlijn Uitgeest - Zaandam
is ook in 1869 al klaar. Het zal nog acht
jaar duren voordat Amsterdam via
de Hembrug, een broer van de draaibrug
bij Velsen, bereikbaar is. De spoorlijn via
de Zaanstreek wordt van groot economisch
belang voor Alkmaar. Deze verbinding
per trein is veel sneller dan de bestaande
pakketvaart.
Met de komst van de verbinding Alkmaar
- Amsterdam wordt het Station Alkmaar
in 1878 uitgebreid. Het stationsgebouw
wordt groter. Dit heeft te maken met
overdracht van het spoorbeheer en de
stations door de staat aan vervoerder
HIJSM. Er komt op het spooremplacement
een nieuw perron met de nu nog bestaande
boogvormige overkapping en gietijzeren
bogen. In 1898 wordt het spoornet
rond Alkmaar gesloten. De spoorlijn
Alkmaar - Hoorn wordt aangelegd.
Deze sluit in Hoorn aan op de lijn
Zaandam - Enkhuizen. Grote animator
DE LIJN DEN HELDER - ALKMAAR
HET STATION
Oud Alkmaar 2015
HET TRAJECT ALKMAAR - AMSTERDAM
DE EERSTE VERBOUWING
Het verbrede station
in 1903. Het perron
is bezet door
de politie in
verband met de
spoorwegstaking.
Collectie Regionaal
Archief
Oud Alkmaar 2015 31
