Hoe Spaander naar Alkmaar kwam
Marlies ten Berge en Eelkje Knol
Truus Wijsmuller dit werk bedingt ze, dat ze Joodse kinderen
bij de onthulling kosteloos mag meenemen. Ze gaat door
van haar met werken, in haar eentje en met de
portretbuste in illegale Hervormde 'Groep Tweeduizend'.
Amsterdam in 1965 In de Nieuwe Kerk in Amsterdam worden
voedselpakketten gemaakt voor geïntern
eerden in Westerbork, en later voor
Theresienstadt en Bergen-Belsen. Ook
bejaarden en zieken krijgen voedselhulp
in Amsterdam. In de hongerwinter van
1944 is ze betrokken bij een interkerkelijke
actie voor voedselhulp en bij kinder
uitzendingen naar het platteland.
NA DE TWEEDE WERELDOORLOG
Als de oorlog voorbij is neemt ze weer
zitting in talloze besturen en comités
en is jarenlang lid van de gemeenteraad
van Amsterdam voor de VVD. Haar
werkterrein beslaat sociale zorg.
Met sommigen kinderen uit het Burger
weeshuis, die haar 'tante Truus' noemen,
houdt ze haar leven lang contact. Truus
Wijsmuller overlijdt op 30 november 1978
op 82-jarige leeftijd.
Het kindertransportprogramma redde
10.000 kinderen uit handen van de nazi's.
De naam van Truus Wijsmuller wordt
door een groot aantal steden in ere
gehouden. Op het Bachplein in
Amsterdam staat haar borstbeeld met
de tekst 'Moeder van 1001 kinderen'.
Ze is geëerd met talloze nationale en
internationale onderscheidingen.
De Handelsschool in Alkmaar is inmiddels
opgegaan in het Stedelijk Dalton College.
In het licht van haar daden kunnen we de
opmerking van haar leraren van toen over
het 'wanhopige geval' Truus Meijer laten
verdampen als sneeuw voor de zon. Ze
was een vrouw uit duizenden, die op
een eigen wijze te werk ging met een
vastberadenheid en vanzelfsprekendheid
die ons nu nog versteld doen staan.
Mevrouw Wijsmuller was een verzetsheldin
die veel meer bekendheid verdient.
Dit artikel is gebaseerd op o.a.: L.C. Vrooland, Geen tijd voor tranen, Amsterdam, 1963; M.
d'Aulnis,"So reinarisch und dann so verruckt", in Ons Amsterdam 05-1993; M. Keesing, Truus
Wijsmuller aforgotten heroine, op www.dokin.nl; Archieven van het NIOD, Regionaal Archief
Alkmaar, Archief Gemeenteraad Amsterdam; Into the arms ofstrangers, dvd van Mark J.
Harris, Warner Bros 2000.
44 Oud Alkmaar 2015
Op 31 maart dit jaar was herenmodezaak Spaander precies 100 jaar in Alkmaar. Op 1 januari
werd dit echt Alkmaarse familiebedrijf de dupe van een grote brand. De zaak vond echter
zijn oorsprong in Hoorn, en de familie achter dit familiebedrijf heet niet Spaander
Andries Spaander was een koopman uit
Hoorn. Samen met drie mannen uit
Midwoud, onder wie burgemeester Avis,
richtte hij in 1905 een vennootschap onder
firma op om een kledingzaak te beginnen.
In november van dat jaar kocht dit viertal
voor fl. 11.200 het pand aan de Groote
Noord nr. 93 in Hoorn, vlak bij de kerk.
Andries Spaander werd secretaris-directeur
van Spaander Co en spoedig meldden
zich nog vier geldschieters. Het pand werd
grondig verbouwd tot kledingzaak en ging
op de avond van 16 maart 1906 open. Per
1 januari 1907 ging ook de kleermakerij
onder Jan van Daalen op volle toeren
draaien.
Al een jaar na opening kregen de aandeel
houders vier procent van hun in de winkel
gestoken kapitaal uitgekeerd. Er was wat
ruimte voor loonsverhoging en ook kregen
de heren voortaan gratis kleding van de
zaak. De zaken gingen goed, de nettowinst
van fl.4500, op een omzet van fl.30.000,
werd met gejuich ontvangen. Drie jaar na
de opening besloot men voor het personeel
gratis koffie en rookwerk beschikbaar te
stellen en de coupeurwerkplaats werd
uitgebreid. Niet iedereen was tevreden. In
oktober 1913 vroeg de kleermakers
vereniging om verbetering van de
arbeidsomstandigheden, maar zij kregen
als reactie dat het bestuur van Spaander en
het personeel zelf hun zaakjes wel konden
regelen. Drie dagen vakantie per jaar 'met
vergoeding' was toch voldoende?
EEN FILIAAL IN ALKMAAR
In mei 1912 kwam voor het eerst de
opening van een filiaal aan de orde. Men
dacht aan Haarlem, Wieringerwaard of
Purmerend. In de bestuursvergadering van
september 1914 opperde directeur Andries
Spaander een filiaal in Alkmaar te openen.
Hij kende een coupeur in Alkmaar
die vanwege de oorlogstoestand was
ontslagen bij Gebr. Schenke, een zaak
voor maatkleding aan de Mient; hij zou
bedrijfsleider kunnen worden.
Zo kocht het bedrijfbegin 1915 het
winkelpand Langestraat 8 voor fl. 6.680.
Een paar maanden later, op woensdag
31 maart, opende A. Spaander Co het
filiaal in Alkmaar. De zaak bevond zich op
het meest oostelijke stukje Langestraat, bij
het keerpunt van de paardentram. Dit
kleine winkelpand was een strategische
keus. Later kon er een grotere kledingzaak
op een representatiever deel van deze
belangrijke winkelstraat komen.
Bedrijfsleider werd de 73-jarige coupeur
Pieter Antonie Koot, met wie volgens de
Alkmaarsche Courant krant succes
verzekerd was, omdat zo "vast staat dat
deze firma aan de hoogste eisen op haar
Oud Alkmaar 2015 45
