•~J|
Plaveisel voor de
ingang van de
Waag.
Foto M. ten Berge
vastgeklonken en te kijk gezet en tijdens
het beleg zijn hier ook mensen opge
hangen: niet aan die monumentale
vierarmige gaslantaarn natuurlijk, want
die is hier pas in 1981 door het gasbedrijf
neergezet, als laatste van zijn soort.
WAAGGEBOUW
Toen in 1977 opgravingen verricht waren
aan de oostkant van het Waaggebouw,
werden de fundamenten van het koor van
de oude kapel gevonden en met keitjes in
het plein weergegeven. Maar binnen die
halve cirkel van de oude koorsluiting
bevindt zich nog een markering in steen,
die niets met de oude kerk te maken heeft.
In een blok sierbestrating van gele
ijsselsteentjes staat in rode klinkers
neergelegd het jaartal 1664, met in het
midden de omtrek van kasteel de Toren
burg, een symbool dat we ook terugvinden
in het stadswapen.
Ze zijn afkomstig uit het Waaggebouw
zelf. Op de plek waar nu de VVV is, was ooit
de zaal van het middeleeuwse Heilige
Geestgasthuis. Later werd deze ruimte in
gebruik genomen als markthal, tussen
1587 en 1601 als vleeshal en vervolgens
werd het een markt voor timmermans-
werk. In 1664 kwam er een markt voor kaas
en boter. De plavuizen die aanvankelijk in
de markthal lagen werden toen vervangen
door gele ijsselsteentjes met het jaartal in
rood. Het is deze bestrating die bij de
restauratie van 1977, toen de oude
markthal VVV werd, is verplaatst naar de
stoep van de Waag.
DROGE KAAS
Tot begin zeventiende eeuw was het
Waagplein nog geheel bebouwd. Door de
afbraak van drie huizen in 1605 en nog
eens vijfin 1681, ontstond het plein, dat
lange tijd ongeveer halfzo groot was als
nu. Een deel van de huizen is pas eind
negentiende eeuw gesloopt ter vergroting
van het plein. De herbestrating van het
Waagplein in 2003 was een mooie aanlei
ding voor archeologisch onderzoek. Er
werd een ongeveer drie meter brede
proefsleufgegraven vanafde cafés tot bijna
aan het water. Hierin werden inderdaad
veel huisresten gevonden. In de buurt van
het water werden op een dieper niveau de
resten gevonden van een aantal houten
kademuren. De allereerste dateert
waarschijnlijk uit de dertiende eeuw en
bestond uit een groot aantal palen met
daartegenaan planken en vlechtwerk-
wanden. De kade was steeds een stukje
verplaatst zodat het terrein erachter groter
werd. Waarschijnlijk liggen onder de straat
langs het water nog meer faseringen van
de kademuren.
De nieuwe bestrating van het Waagplein
laat niets zien van deze opgravingen. In dit
geval is er voor gekozen om niet de oude
18 Oud Alkmaar 2015
middeleeuwse resten te laten zien, maar
juist te verwijzen naar het recente en zo
bekende gebruik van het Waagplein als
Kaasmarkt. De 'verhoogde' banden in een
andere kleur steen verwijzen naar de goten
waartussen de kazen op bolle ruggetjes
straatwerk werden gelegd om te
voorkomen dat ze bij regenachtig weer in
een plas zouden liggen: afwatering dus, nu
uitgevoerd in steen. De bestrating is
uitgevoerd naar een plan van toenmalige
hoofd monumentenzorg Piet Verhoeven.
Als straks de renovatie van de Marktstraat
is afgerond, zal het volledige plein
voorzien zijn van dit plaveisel.
Het plein loopt ook afnaar de walkant van
de gracht. Vroeger werden ook veel ronde
kazen verhandeld. Dus waren er ooit
houten randen langs de kade gemaakt om
te voorkomen dat deze kazen door zouden
rollen tot in de gracht. De randen zijn in
2003 opnieuw aangebracht.
MARKTSTRAAT
Het voorbeeld van de Marktstraat laat goed
zien waarom het niet altijd eenvoudig is
om een goede keuze te maken tussen
historie en verkeer. De Marktstraat is een
vrij nieuwe straat, ontstaan na een grote
brand in Diligentia aan de Gedempte
Nieuwesloot in 1912. Voor die tijd was er
een aaneengesloten gevelwand, maar
door de brand ontstond een gat in de
bebouwing, een zogenaamde 'doorbraak'
richting Waagplein. Deze straat heeft dus
weinig historische waarde.
Over de herinrichting van dit stukje
binnenstad is langdurig gesproken. De
Historische Vereniging Alkmaar heeft in
het verleden aangegeven dat het mooi zou
zijn en historisch interessant om te laten
zien hoe de oude situatie was. Dat zou je Het Waagplein.
kunnen doen door de bestrating van de Foto m ten Berge
straten die haaks op de Marktstraat staan
door te laten lopen. Terecht vertelde
omgevingsontwerper Wendy Sanders, dat
dat de suggestie zou kunnen wekken dat
het om een voorrangsweg gaat, en dat is
toch niet het geval. Dat betekende dat er
gezocht moest worden naar een manier om
het oude stratenplan te laten zien zónder
afbreuk te doen aan de 'gelijkwaardige
kruising'. Misschien komt er een kleine
verwijzing, bijvoorbeeld in de voetgangers-
lijnen langs de gevelrij. Maar het idee is
inmiddels op de achtergrond geraakt en
wordt bij de huidige bestratingswerk
zaamheden waarschijnlijk niet uitgevoerd.
LAAT
Op enkele plekken kunnen we ook
terugvinden dat er vroeger in Alkmaar
meer water was dan nu het geval is. De
Laat is een van de oudste grachten van
Alkmaar en was in de elfde en twaalfde
eeuw al bekend. Tot in het jaar 1400
fungeerde de Laat als stadsgracht, later
werd het een binnengracht waar veel
Oud Alkmaar 2015 19
