Opgravingen op de Paardenmarkt
Peter Bitter
Van 15 juni tot 17 augustus 2010 is op de Paardenmarkt in Alkmaar een opgraving gedaan.
Het onderzoek richtte zich met name op de resten van het Minderbroederklooster, dat hier
van 1448 tot 1574 heeft gestaan, en op de begraafplaats in de kloosterhof.
Het maken van
een lakafdruk van
het prehistorische
hurkgraf door
Pieter Floore
(links).
Foto Hollandia
archeologen
De opgraving was mogelijk vanwege de
herinrichting van het plein en is verricht
door archeologiebedrijfHollandia in
samenwerking met de Universiteit Leiden.
Sinds de sloop van het klooster is op die
plek een marktplein geweest. In de
opgraving bleek dat men tijdens ofkort na
de sloop het gebied had afgegraven en
geëgaliseerd, wellicht ook om de grond te
gebruiken voor de demping van nabij
gelegen grachten. Hierbij bleken de graven
nog wel te zijn gerespecteerd, want deze
waren wonder boven wonder voor een
groot deel nog aanwezig. Er werden maar
betrekkelijk weinig prehistorische en
middeleeuwse sporen aangetroffen,
waardoor over de periode van voor de
stichting van het Minderbroederklooster
weinig te zeggen valt. Ook de gevonden
sporen van het klooster zelfzijn nogal
teleurstellend. Toch heeft de opgraving
veel informatie opgeleverd, met name over
de begraafplaats.
DE VROEGSTE VONDSTEN
De Paardenmarkt bevindt zich op de
oostflank van wat oorspronkelijk een
zandrug was, die bestaat uit Oude Duin
afzettingen op een veenlaag, die in de
Bronstijd (2000-800 voor Chr.) is gevormd
op klei- en zandafzettingen van een
strandvlakte. Het oudste menselijk spoor
dat bij deze opgraving in dit duinzand is
gevonden is het graf van een volwassene
die begraven is op zijn ofhaar rechterzijde
met hoog opgetrokken knieën. Dit in
West-Nederland hoogst zeldzame
'hurkgraf is aan de hand van in de jeugd
gevormd tandemail met de C-14 methode
gedateerd tussen 50 voor en 90 na Christus.
De begrafenis zal dus enkele decennia later
hebben plaatsgevonden.
In de opgraving zijn diverse perceelgrep
pels aangetroffen, gevuld met grijs zand
waarin een enkele potscherf uit de
Romeinse tijd is gevonden. Misschien zijn
het greppels uit deze periode, maar een
veel latere datering is ook mogelijk. In één
van die greppels werd het deels verstoorde
skelet van een hond gevonden.
Uit de vroegste nederzettingsfasen van
Alkmaar bevond zich hier slechts één
70 Oud Alkmaar 2014
waterput, gemaakt van houten tonnen.
Een pakket scherven onderin de tonput,
dat wellicht diende als filter, bestaat
grotendeels uit aardewerk van het
Pingsdorf- en Andenne-type, dateerbaar
tussen circa 1125 en 1200. Dat de ton met
behulp van jaarringen al gedateerd wordt
op kort na 1058/1061 kan verklaard worden
uit het gebruik van een oude ton en/ofeen
lange gebruiksperiode voorafgaand aan de
demping. Deze samenstelling houdt niet
alleen verband met de rol van Alkmaar als
handelsplaats, maar kan ook het gevolg
zijn van de voorkeur voor hard gebakken
schone potscherven voor het filter.
Zeldzame vondsten hierbij waren de
fragmenten van een rammelaar van
Maaslands wit en van twee exemplaren
van Pingsdorfaardewerk.
Een tweede wat jongere waterput is
eveneens een tonput. Uit de dempings-
grond komt wat afval met keramiek uit
circa 1375/1450. De demping zou wel eens
verband kunnen hebben gehad met de
bouw van het klooster.
Vermoedelijk dateert een deel van de
aangetroffen, hoofdzakelijk vondstloze
greppels uit de middeleeuwen, ergens
tussen de tiende en de veertiende eeuw.
De 'greppels' zijn in feite de bodemlagen
frrarjïlnq hond
menselijke begravlf»g
van sloten van wellicht 1,5 meter ofmeer Opgravingsplatte-
breed, over tientallen meters rechtuit grond van greppels
lopend. uit de 11.de/13de
eeuw (rood) en
WAT ZEGGEN DEZE VONDSTEN ouder (oranje) en
Het verder totaal ontbreken van sporen drie waterputten
van middeleeuwse bebouwing doet (blauw). Tekening
vermoeden dat dit deel van de nederzet- Hollandia
ting ook na de bouw van de vestingwerken archeologen
in de dertiende eeuw nog langdurig een
open terrein is geweest. Enig voorbehoud
is wel nodig, want de afwezigheid van
Vondsten uit de
I2de-eeuwse
waterput met
een deel van een
rammelaar van
aardewerk van het
'Andenne-type'.
Foto monumenten
en archeologie
gemeente Alkmaar
Oud Alkmaar 2014 71
