ffi
4
Archeologie op straat
Meestal let je er niet zo op, maar aan de
straat is best veel te zien. Asfalt, klinkers
in allerlei soorten en maten, stoeptegels,
ook in meerdere versies. In deze stadse
vloerbedekking zijn dan ook nog allerlei
symbolen aangebracht. De meeste daarvan
hebben te maken met het gebruik van de
weg, maar enkele met de geschiedenis van
de stad. Ik keek niet alleen naar de grond,
maar voerde voor dit artikel ook een
gesprek. Omgevingsontwerper Wendy
Sanders vertelde hoe ze de cultuurhistorie
zoveel mogelijk betrekt bij de inrichting
van de openbare ruimte van de gemeente
Alkmaar. Bij elke gelegenheid die er
geboden wordt, bijvoorbeeld omdat de
straat moet worden opgebroken en er
archeologisch onderzoek kan worden
gedaan, wordt gekeken ofhet zinvol en
mogelijk is hiervan in de bestrating iets te
laten zien. Dat betekent dat de rol van
archeologen, zoals Peter Bitter uitlegde,
daarbij van groot belang is, want die
dragen natuurlijk de informatie aan over
wat er mogelijk is. Archeologische
vondsten kunnen in de bestratingen
gemarkeerd worden, door een andere kleur
stenen bijvoorbeeld. Soms valt er zelfs
iets te reconstrueren, maar dat is in de
openbare ruimte veel lastiger.
Buiten de binnenstad is het soms
eenvoudiger om archeologische vondsten
weer te geven omdat je daar minder last
hebt van bebouwing en infrastructuur. Zo
bood de Oudorperpolder mogelijkheden.
Hier bevinden zich de resten van twee van
de drie dwangburchten van Floris V.
De Nieuwburg werd gesticht rond 1289
en vernield in 1492 en 1517. De ruïne werd
onder andere gebruikt als steengroeve voor
de Alkmaarse stadsmuren. De resten
werden in 1971 en 1975-76 archeologisch
onderzocht en het terrein is sindsdien een
beschermd archeologisch rijksmonument.
Toen de gemeente in 2000 begon met een
herinrichting van de Oudorperhout in het
kader van natuurontwikkeling greep men
de gelegenheid aan om iets te laten zien
van het voormalige kasteel. Gemeente en
provincie waren enthousiast. De grond die
vrijkwam door het uitgraven van plassen
(zoals de oude Zwijnsmeer) werd gebruikt
om reliëfaan te brengen op de plek van de
Nieuwburg. Daarbovenop werd bestrating
gelegd, zodat de plattegrond van het
kasteel herkenbaar en beloopbaar zou zijn.
Toch lukt het niet altijd. Bij de
Middelburg, de andere dwangburcht
gelegen langs de Munnikenweg, bleek
een dergelijk plan niet uitvoerbaar: een
aantal maanden eerder was de grond voor
meerdere jaren verpacht aan een boer.
Op die plek moeten we het nu doen met
een informatiebord.
De oudste archeologische markering in de
binnenstad bevindt zich aan de westkant
van de Grote Sint Laurenskerk. Daar
vinden we in de sierbestrating een paar
rechte lijnen. Het is de markering van de
torenfundering van de Grote Kerk, althans,
van een deel daarvan.
Vlak bij de kerk stond ooit het Rijks
Opvoedings Gesticht, gebouwd in 1895 op
de plek waar vroeger de kloostergebouwen
van het Oude Hofstonden. Dit ROG
gebouw werd in 1970 afgebroken. Het drie
meter brede steegje, dat heel toepasselijk
Waaigat heette, zou plaatsmaken voor
de aanleg van de Bagijnenstraat. Dat bood
de mogelijkheid archeologisch onderzoek
te doen. E.H.P.Cordfunke, die de leiding
had van de opgravingen, stuitte op
torenfundamenten en schakelde de
3
Rijksdienst in: de torenfundering werd
opgemeten en een rapport gemaakt.
Cordfunke, die een gewillig oor vond bij
het gemeentebestuur, heeft toen ook een
ontwerptekening gemaakt om de omtrek
te laten uitstraten. In 1974 werd de
reorganisatie van dit deel van het centrum
van Alkmaar voltooid: rond de Grote Kerk
werd sierbestrating aangebracht, het beeld
van Van der Mey en de plantenbakken
geplaatst. De vormen van de toen
opgegraven torenfundamenten zijn
weergegeven in de bestrating als twee
blokken met een lijntje ertussen.
De markering die er nu ligt geeft echter
een veel te bescheiden indruk van de
werkelijke afmeting van de toren. De twee
blokken geven alleen aan wat ze in 1970
Marlies ten Berge
Stadsgidsen wijzen hun publiek er altijd op naar boven te kijken, naar de gevels boven
de aandachttrekkende etalages. Maar ook bij onze voeten valt heel wat te zien over de
geschiedenis van onze stad. In dit artikel nu eens aandacht voor het markeren van
archeologische vondsten.
Deel van
een kaart waarop
de Nieuwburg en
Middelburg
zichtbaar zijn.
rnse V
euwbu
ken weg
delb
OUDORP
34 Oud Alkmaar 2014
DE GROTE KERK
Opgraving van
torenresten in de
Bagjnenstraat in
1970. Foto
Monumentenzorg
en Archeologie
Oud Alkmaar 2014 35
