mm
m
b
JL
Detail van het dat dit het stuk was dat Rombach alleen
bodeportret uit archivalia had gekend, en attendeerde
de bodebus Stedelijk Museum Alkmaar erop.
Hoewel er vrijwel geen bodeportretten
bekend zijn en het dus wel zeer toevallig
zou zijn als het zeventiende-eeuwse stuk
uit de handel niet de zeventiende-eeuwse
Francois uit de archieven zou zijn, was de
connectie tussen de twee toch niet meteen
onomstotelijk vast te stellen. Wat namelijk
bevreemdde, was dat het stadswapen op
het schilderij qua kleurstelling (zwarte
poort/toren op rood veld) niet geheel gelijk
is aan het wapen van Alkmaar (witte poort/
toren op rood veld). Ook de letters die aan
weerszijden van het poortje staan (A-M)
zijn lastig te duiden. Ze staan niet in
duidelijk verband tot Francois, en de
stadsnaam Alkmaar werd, voor zover
nagegaan kon worden, nooit zo afgekort.
Restaurator Martin Bijl heeft echter de
band tussen het schilderij en de stad
Alkmaar toch kunnen bewijzen. Hij doet al
enige tijd onderzoek naar de maten van de
planken waaruit men in de zeventiende
eeuw schilderspanelen maakte. Daaruit is
gebleken dat elke stad zijn eigen
standaardmaten hanteerde. De maten van
de planken van het bodeportret vallen
keurig binnen de maten die in Alkmaar
gebruikelijk waren.
Toen de relatie tussen het schilderij uit de
handel en de stad Alkmaar zeker was, kon
ook aangenomen worden dat het stuk
geïdentificeerd kan worden met het
portret in de Alkmaarse archivalia.
Het museum besloot vervolgens tot
verwerving van het kunstwerk over te
gaan. Hoewel het stadsbestuur in 1644 al
keurig betaald had voor het portret, moest
er nu toch opnieuw een bedrag neergeteld
worden voor Francois. Gelukkig kon de
koop dankzij diverse subsidiegevers snel
gesloten worden.
EEN PORTRET, TWEE GEZICHTEN
Met de identificatie van het portret van de
Alkmaarse bode hebben twee zeventiende-
eeuwers plotseling een gezicht gekregen.
Ten eerste natuurlijk Francois, want het
moeten zijn ogen zijn die ons zo vriendelijk
doch zelfbewust aankijken. Via Francois
krijgt in zekere zin een hele beroepsgroep
contouren. Individuele beeltenissen van
leden van de midden- en lagere (inkomens)
klassen zijn er maar weinig, ons beeld van
'de Gouden Eeuwer' wordt dan ook in hoge
mate bepaald door de overvloed aan
portretten van aanzienlijke families en
invloedrijke regenten. Een portret als dat
van Francois biedt een welkome aanvul
ling en correctie daarop, in het bijzonder
voor de Alkmaarse situatie.
40 Oud Alkmaar 2013
Ten slotte geeft het schilderij 'meester
Bucq' een profiel. Deze kunstschilder was
tot op heden alleen bekend uit geschreven
documenten. Zo wordt hij genoemd - als
'Gerrit de Buk' - in een ledenlijst uit 1631
van het Alkmaarse Sint-Lucasgilde.5
Overigens was De Bucq in 1576 of1577 in
Brussel geboren en maakte hij in 1638 zijn
testament op in Amsterdam.6 Maar waar
hij ook woonde na 1631, hij hield duidelijk
zijn contacten met Alkmaarse opdracht
gevers warm.
HET PORTRET IN HET MUSEUM
Momenteel werkt het museum hard aan
een ingrijpende vernieuwing van zijn vaste
presentatie. Op 8 oktober 2012 zijn twee
vernieuwde zalen opgeleverd: één
gewijd aan het Beleg van Alkmaar, een
tweede gewijd aan de Gouden Eeuw in
Alkmaar. In de zomer of het najaar van
2014 zal daar een derde zaal bijkomen,
getiteld 'Portret van Alkmaar', waarin een
beeld wordt geschetst van de stad aan de
hand van haar bewoners, hun omgeving
en hun belevenissen. De elite komt aan
bod, maar er is ook ruimte voor andere
lagen van de bevolking. Er komen
portretten en persoonlijke (gebruiks)
voorwerpen met een bijzondere uitstra
ling, maar ook stadsgezichten. In deze zaal
zal Francois een glansrol vervullen. Naast
het 'pronkgeweld' en de rijkdom in de
Gouden Eeuwzaal zal hij de bezoekers
U t A
'Sé Jfe-s*
II pf*M~ rfi
wijzen op andere, minder bekende
aspecten van het zeventiende-eeuwse
leven: het bestaan van stadsbodes, de
relatie tussen een kleine stad als Alkmaar
met de grote Hofstad, het bestaan van
lokale meesters als De Bucq en de soms
onverwachte kwaliteit die zij leverden.
Technische
tekening van het
logement van
Alkmaar en
Enkhuizen te Den
Haag, ca. 1640.
Collectie Regionaal
Archief
NOTEN
1-3 Regionaal ArchiefAlkmaar, StadsarchiefAlkmaar 1325-1815, inv.nr. 1784
4 J.H. Rombach, 'Hollandse Heren in Den Haag'. Holland 11 (1979), pp. 118-122
5 Zie de vermelding in de collectiecatalogus De zestiende- en zeventiende-eeuwse schilderijen van het Stedelijk
Museum Alkmaar, Sandra de Vries (red.), Alkmaar/Zwolle 1997, p. 53
6 Gegevens ontleend aan 'artists'-database op de website van het Rijksbureau voor Kunsthistorische
Documentatie
Oud Alkmaar 2013 41
