H«Ü I ill
s
ftdL/L
-
"Int jaer 1717 de inboel vermeerdert
met en noch een portret van een bode
van Alckmaer". Is het tussen 1666 en 1717
een tijdlang weggeweest uit het logement,
ofin 1712 eenvoudigweg vergeten door
de persoon die de inventaris opmaakte?
De lotgevallen na 1717 van Francois'
beeltenis zijn onduidelijk. Het logement
werd in 1799 verkocht, maar er zijn geen
documenten bewaard gebleven waaruit
blijkt wat er gebeurde met de eventuele
schilderijen die zich daarin bevonden.
Misschien waren die wel allang eruit
verdwenen.
In 1979 vermeldde J.H. Rombach de
archivalia rond het bodeportret in zijn
artikel over stedelijke logementen voor
tijdschrift Holland.4 Hij noemde de
vermeldingen van het schilderij van
Francois intrigerend, maar moest ver
zuchten "zijn conterfeitsel zal zo het al
niet verloren ging wel ergens als anoniem
portret te boek staan".
Francois moet stadsbode van Alkmaar
geweest zijn. Stadsbodes waren, samen
met andersoortige gelegenheidsbodes
zoals die van de koopmansgilden en de
kloosters, de voorlopers van de postbezor
gers zoals we die tegenwoordig kennen.
Oorspronkelijk kwam het recht om
brieven te vervoeren aan vorsten toe.
Die verleenden privileges aan steden om
bodes te benoemen voor het transporteren
van belangrijke berichten. Deze vroege
brievenbezorgers gingen pas op pad als er
voldoende brieven waren om weg te
brengen en ze brachten alleen post van de
ene naar de andere stad - er was nog geen
vaste dienstregeling die een hele regio
bediende. Stadsbodes vervoerden de hun
toevertrouwde documenten aanvankelijk
in een bodebus: een platte koperen tas met
een insigne erop. De tas raakte in onbruik
toen de hoeveelheid post groter werd, maar
het insigne bleven de bodes dragen, ten
teken van hun officiële status. De benaming
ervan bleef, als pars pro toto, 'bodebus'.
Het ambt van bode was gewild: als deze
het goed regelde, verdiende hij zoveel aan
de briefport dat hij bodelopers in dienst
kon nemen voor het daadwerkelijke
postbezorgen. Dan hoefde hij zich
voortaan alleen met de administratie en
coördinatie bezig te houden.
Begin 2011 was Alkmaars gemeentesecre
taris Joost Cox op bezoek bij kunsthandel
De Boer in Amsterdam, alwaar zijn oog viel
op een aansprekend zeventiende-eeuws
portret. Hij identificeerde het insigne dat
de geportretteerde om zijn hals draagt
direct als de Alkmaarse bodebus, vermoedde
Op pagina 39:
Gerrit de Bucq,
Portret van bode
Francois, 1644,
olieverfop paneel,
42,3 x 54,8 cm.
Collectie Stedelijk
Museum Alkmaar
t-r JllMj JW t(ltf f*t< \*U<lA* 'i-r- „i-itil [itJ
(Jr'tntXt** rtvU jntttfa/ ^A«kV
ffjJ nflJMtlfrM fnk sQ +■■'- /(tJ r4 -<C* J
fat, MnJ1 jUt/^f-Êtr' fL. ifyrH JtfLfi A'9
1_ 'h liti-j* Jl
Aj1 jj
STADSBODES IN DE 17DE EEUW
VAN PAPIER NAAR PANEEL
38 Oud Alkmaar 2013
Oud Alkmaar 2013 39
