De erfenis van Johan van Nordingen
Het beheer van een provenhuis
Marjanne Kloeg
In Oud Alkmaar 2009-3 verscheen een artikel over Johan van Nordingen en hoe hij het
pand aan de Gedempte Nieuwesloot hoek Lombardsteeg in zijn bezit kreeg. Zijn zoon
Johan bepaalde in een testament dat op deze plek een hofje gesticht moest worden van
het vermogen uit zijn nalatenschap.
In de zestiende en zeventiende eeuw
stelden veel rijke burgers met de dood voor
ogen hun laatste wil op in een testament
en stichtten een hofje, in Alkmaar toen
meestal provenhuis genoemd. De hofjes
waren bedoeld voor mensen uit de kleine
burgerij, die door ouderdom langzaam tot
armoede waren vervallen. Deze mensen
werden stille of ook wel schaamarmen
genoemd. Het was voor hen te pijnlijk van
de normale armenzorgvoorzieningen
gebruik te maken, omdat ze dit ervoeren
als een groot statusverlies. De stichting
verleende gratis onderdak en de bewoners
(proveniers) kregen giften (proven of
preuven) in de vorm van levensmiddelen,
bier, brandstof, kleding en geld. Vooral bij
een gebrek aan erfgenamen was dit een
mooie investering. Een voordeel voor de
stichters was dat hun naam voor altijd aan
het hofje verbonden was en dat zij via hun
kapitaal een vorm van naastenliefde
konden bedrijven.
Op deze manier is ook het provenhuis van
Johan van Nordingen gesticht. Vanaf
december 1654 waren advocaat Johan van
Nordingen en zijn gelijknamige zoon
langdurig ziek. Op ip oktober 1655 liet
Johan de Oude in zijn huis in de Lombard-
steeg, op de hoek van de Nieuwe Sloot, een
testament opmaken waarin hij liet
opnemen dat zijn zoon zijn enige erfge
naam was. Een week later overleed hij.
Maar het lot spaarde zoon Johan niet. Ook
hij voelde zijn dood naderen en liet op 11
november 1655, in zijn huis op de hoek van
de Langestraat en de Hoogstraat zijn
testament opmaken. Zijn vrouw was reeds
in 1648, drie weken na hun huwelijksdag,
overleden. Hij stierf kinderloos op 29
januari 1656, 251/30 jaar oud, en zou de
stichter en dus de naamgever van een
nieuw hofje worden.
Uitsnede uit het
portret vanjohan
van Nordingen de
jonge als herder.
Geschilderd door
Caesar van
Everdingen,
ca. 1640. Collectie
Huis van Achten.
JOHAN VAN NORDINGEN
Oud Alkmaar 2012 29
