Nyeuwen lande uuyte Achtermeer
Discussie rond de Achtermeer als eerste droogmakerij
Diederik Aten, m.m.v. Harry de Raad en Edith M. van Schoor
In de zomer van 2011 vond een interessant debat plaats over de Achtermeer,
een tegenwoordig door de nieuwbouw van Alkmaar-Overdie opgeslokt poldertje.
Het ging om de vraag of de kleine Achtermeer nu wel of niet het vroegst bekende
droogmakerijtje van Holland was.
Voor de droogmaking van het Achtermeer
is een vergunning uit 1527 bekend en
bovendien verleende Karei V in 1532 een
octrooi of concessie voor dit project aan de
gebroeders Jan en Willem Jansz.. Maar dit
zegt nog niet zoveel. Er zijn immers in de
loop der tijd talloze vergunningen en
octrooien verleend waarvan nooit iets
terecht kwam en een hard gegeven over
het moment waarop de bodem van het
Achtermeer werkelijk boven kwam
ontbrak. Daarom bleef er ruimte voor
twijfel en concludeerde Björn de Vries in
zijn voorjaar 2011 verschenen boekje Een
Westfriese Affaire dat de Kerkmeer
voorlopig als de eerste droogmakerij
beschouwd moest worden. Het staat
namelijk volkomen vast dat dit meertje bij
Oudkarspel in 1547 tot land was gemaakt.
Hij wees bovendien op de Dergmeer
waarvoor in oudere literatuur als jaar van
droogmaking soms 1520 wordt genoemd.1
De oplossing van de vragen rond de
Achtermeer leverde mevrouw Edith van
Schoor uit Hoogland. Zij deed meer dan
tien jaar geleden naspeuringen naar de
droogmakerijtjes rond Alkmaar in het
Nationaal Archief te Den Haag. Uit de door
haar verzamelde gegevens blijkt onomsto
telijk dat de Achtermeer in 1535» droog was,
vrucht droeg en dus echt de eerste is.
De Alkmaarsche Courant besteedde hier
op 4 augustus 2011 al aandacht aan. In dit
artikel willen we die nieuwe informatie
nader bespreken en toelichten. Mevrouw
Van Schoor droeg tevens de nodige nieuwe
inlichtingen aan over de 'concurrentie' in
het Gees tmerambacht, de Kerk- en
Dergmeer. Die gegevens komen natuurlijk
ook aan bod. Maar eerst zal kort worden
ingegaan op de geschiedschrijving over de
zestiende-eeuwse landaanwinningen in de
omstreken van Alkmaar. De onduidelijk
heden rond de Achtermeer spelen
namelijk al heel lang.
1532 OF 1566?
Mr. Gerrit de Vries Az. (1818-1900] kan
zonder twijfel beschouwd worden als de
grondlegger van het moderne historisch
onderzoek naar de Noord-Hollandse
waterstaatsgeschiedenis. In 1864 publi
ceerde hij een grote reconstructiekaart van
het Noorderkwartier van Holland in 1288,
het jaar van de onderwerping van West-
Friesland aan het grafelijk gezag. In het
begeleidende boekje merkte hij op dat de
in 1547 drooggevallen Kerkmeer bij
Oudkarspel waarschijnlijk de oudste
droogmakerij was.2 Dertien jaar later, in
Oud Alkmaar 2012 1
