Eerste gewin is kattengespin
De eerste windhennepklopper ter wereld
Leo den Engelse, Margreet Hoek, Flip Verduin en Pieter Schotsman
In 1591 werd in Alkmaar op de hoek van Zeglis en Schermeer een windhennepklopper
gebouwd, voor zover bekend de eerste ter wereld. Waarom had juist Alkmaar die
primeur? Hoe raakte de stad zijn voorsprong op dit gebied kwijt?
De meeste windindustriemolens van
Alkmaar hebben langs de Friese Weg en
vooral langs het Zeglis gestaan. Ze stonden
op de industrieterreinen, waarin je al
spoedig verzeilde zodra je de stad door de
Friese poort of de Boompoort achter je had
gelaten. Buurten die je regelmatig tegen
komt in de vroedschapsresoluties van het
Alkmaarse stadsbestuur van zo'n vier
eeuwen geleden. En dan ging het niet
altijd over windmolens, kalk-, pannen- en
steenovens, zoutketen, timmer- en
scheepswerven, maar ook over illegale
bouwsels, kroegen zonder vergunning en
hoeren.
Als we afzien van de nauw met korenmo
lens verwante run- en moutmolens, dan
was de oliemolen van Lieven Janszn de
eerste windindustriemolen in Alkmaar,
waarschijnlijk zelfs in heel Holland. Het
was een standerdmolen, die in 1582 op het
noordooster bolwerk van de stad was
geplaatst. Uit koolzaad en andere olierijke
zaden werd er olie geslagen. Zou Lieven
Alkmaar hebben uitgekozen omdat hier
een belangrijke markt voor granen en
zaden was? De vele koolzaadvelden in de
nieuwe droogmakerijen zullen die markt
voor hem extra aantrekkelijk hebben
gemaakt.
Vanaf 15510 leidde de in Holland sterk
toenemende handel en daarmee ook de
scheepvaart tot een groeiende vraag naar
gezaagd hout en hennepproducten zoals
touw en zeilen. Hoge, gestaag stijgende
lonen en lage rente zullen pogingen tot
mechaniseren hebben bevorderd. Daarbij
kwam dat de bevolking een relatief hoog
niveau aan algemene intellectuele en tech
nische vaardigheden had bereikt en de
steden actief hun nijverheid stimuleerden.
Uitsnede uit de
kaart van Alkmaar
door Cornelis
Drebbel (1597}.
Op het noordooster
bolwerk staat de
oliemolen van de
Vlaming Lieven
Janszn. Collectie
Regionaal Archief
Alkmaar
Oud Alkmaar 2011
