planken aan weerszijden. Maar de meest
voorkomende brug in Alkmaar was de
ophaalbrug, die scharnierde vanaf een wal-
zijde. Een tegengewicht zorgde ervoor dat
de brug zonder veel krachtsinspanning kon
worden geopend. Juist omdat een dergelij
ke brug veel voorkwam, vinden we hem
niet terug in een brugnaam.
Pas vanaf de achttiende eeuw verschenen
er kaarten van Alkmaar waarop de brugna-
men werden vermeld.4 De eerste kaart die
speciaal is gemaakt om bruggen en brug-
namen weer te geven is gemaakt in 1780.
De herkomst is onbekend, in het Regionaal
Bij het jaarverslag 1856 van de gemeente
Alkmaar was een bruggenstaat gevoegd.
Op deze staat werden, naast de materiaal
specificaties en de maten van de bruggen,
de gewone benaming' en de ligging van
de bruggen vermeld. De lijst is niet uit
puttend. Niet alle bruggen hebben een
naam of staan vermeld. Bruggen, die op de
kaart uit 1780 alleen een aanduiding
hebben, zoals 'dbrugh tegen de St
Annastraat' (Sint Annas traatbrug] en ook
sommige bruggen met een echte naam
zoals 'dCuijpersbrugh' (Kuipersbrug) zijn
in dit overzicht niet met naam vermeld.
Sommige bruggen zijn niet opgenomen in
de lijst omdat ze niet van de gemeente zijn
maar inmiddels onder de Rijksbruggen
vallen, zoals de brug bij de Friese Poort.
Als we deze bruggenstaat vergelijken met
een kaart van Herm. Coster Zn. uit 1865
doet zich hetzelfde probleem voor. Ook
hier zijn lang niet alle bruggen vermeld.
Ten opzichte van de bruggenstaat uit het
jaarverslag van de gemeente uit 1856 ont
staat een wisselend beeld. Sommige
bruggen die wel in de bruggenstaat staan
Uitsnede uit de
brugg enkaart van
1/80. Collectie
Regionaal Archief
Alkmaar
De Kuipersbrug.
Foto Lucas
Z immerman
Archief is alleen een lichtdruk aanwezig.
Aan de hand van deze kaart zijn de namen
van de bruggen zoals die toen gebruikt
werden te herleiden. In de schrijfwijze
wordt verwezen naar een straat, 'dbrugh
tegen de huijbrouwersteegh', of naar een
water zoals bij 'dBrugh over de Linde
Graft'. Een enkele keer wordt verwezen
naar een locatie, 'dBrugh op t hoffof is er
een eigen naam zoals 'Speckbrugh'. Bij wat
we nu duikers noemen spreekt men van
'steene pijpen', zoals de 'dStenenpijp op de
Dijk', die nu Torenburgbrug heet.
66 Oud Alkmaar 2010
DE EERSTE BRUGGENKAART
DE BRUGGENSTAAT VAN 1856
