collectie van zijn vader weer bijeen. Daar
moet de verbeelding van het beleg van
Alkmaar bijgezeten hebben, want die is te
zien op een foto uit ca. 1915 van het
interieur van Johannis' huis aan de
Scheveningseweg. Nadat deze Haagse
eigenaar in 15144 was overleden, hebben
zijn erven klaarblijkelijk met goed gewe
ten wat ze met diens kunstwerken aan
moesten. Een aantal ervan, waaronder het
belegschilderij, verkochten ze namelijk
nog hetzelfde jaar op een Haarlemse
veiling.
Door wie Ten Kates stuk toen gekocht is, is
niet bekend. Het kan Hendrik Hofstee zijn
geweest, die kunstliefhebber was en zeer
geïnteresseerd in de geschiedenis van
Noord-Holland. Deze kans is groot, want
een medewerker die lang betrokken is
geweest bij 't Hooge Huys wist te vertellen
dat het doek daar in elk geval vanaf 1946
hing. Toch is het niet onmogelijk dat er
nog een schakel zit tussen de veiling van
1944 en de binnenkomst van het schilderij
bij de familie Hofstee.
Toen Ten Kate zijn bijdrage aan de Histo
rische Galerij van Arti et Amicitiae leverde,
was hij voorzitter van deze kunstenaars
vereniging (om precies te zijn in de
periode 1861-1863). De schilder hield
kennelijk van bestuurswerk: van 1855 tot
1861 was hij directeur van de schilder
school van de Amsterdamse Academie voor
Beeldende Kunst geweest. Daarnaast had
hij een grote belangstelling voor geschie
denis. Dat blijkt uit zijn bestuurlijke
activiteiten (hij behoorde in 1858 tot de
oprichters van het Koninklijk Oudheid
kundig Genootschap), maar natuurlijk ook
uit zijn kunstwerken. Zijn actieve rol bij
de totstandkoming van de Historische
Galerij van Arti werd al genoemd. Maar
naast indrukwekkende stukken als het
schilderij van het beleg van Alkmaar
vervaardigde Ten Kate ook wat ingetoge
ner historische voorstellingen: een enkele
schoolplaat en historische genrestukken
van soldaten in herbergen.
Herman ten Kate was een leerling van de
Amsterdamse schilder Cornelis Kruseman
en woonde van 1847 tot 1869 in de hoofd
stad. Zijn hart lag echter duidelijk in Den
Haag. In 1822 kwam hij daar ter wereld als
Herman Frederik Carel ten Kate, hij
groeide er op met zijn eveneens artistiek
begaafde broers Mari en Jan, volgde er een
opleiding aan de academie, en stierf er in
1891 op 69-jarige leeftijd. Zo verbonden
was hij klaarblijkelijk met de hofstad en
het hof) dat hij als hofschilder op kon
treden: hij vervaardigde diverse portretten
van koning Willem III, diens vrouw Emma
en dochter Wilhelmina. In 1872 werd zelfs
een postzegel met een beeltenis van
Willem III uitgegeven die gebaseerd was
op een ontwerp van Ten Kate. Met
Alkmaar had de kunstenaar geen bijzon
dere band, getuige zijn nogal fantasierijke
weergave van de stad op het schilderij van
het beleg.
Geschilderde zelfportretten van Herman
ten Kate zijn niet bekend, op een voor
stelling van hem werkend in zijn atelier
na - maar daarop zijn zijn gelaatstrekken
nauwelijks zichtbaar. Wel zijn verschil
lende portretfoto's overgeleverd. Die tonen
HERMAN TEN KATE
VERBONDEN MET DE HOFSTAD
ZELFPORTRET
42
Oud Alkmaar 2010