een aantal grote stenen op zijn hoofd.
De dode Spanjaard die languit en promi
nent op de voorgrond ligt, vormt het
eindpunt van het beeldverhaal over de
spannende strijd van 18 september 1573.
Wie de rode details in het schilderij in
gedachten met elkaar verbindt, ziet dat de
verhaallijn in cirkelvorm over het doek
loopt: hij start bij de trompetter, vervolgt
zijn weg over de muur en keert ten slotte
terug naar de grond. Het doek is inderdaad
bedoeld als een verhaal, eigenlijk zelfs als
verhaal-in-een-verhaal. Het is namelijk
onderdeel geweest van een zogenaamde
historische galerij: een serie schilderijen
van belangrijke momenten uit de
vaderlandse geschiedenis. Om precies te
zijn gaat het om de Historische Galerij van
kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae,
gevestigd aan het Rokin te Amsterdam.4
In de jaren vijftig van de negentiende
eeuw stelden twee leden van Arti,
Lambertus Lingeman en Cornelis Springer,
voor om de wanden van de kunstzalen in
de sociëteit van decoraties te voorzien.
Velen vonden namelijk dat ze zo kaal
oogden als er geen tentoonstellingen
plaatsvonden. Het idee oogstte meteen
veel bijval, maar het duurde even voordat
er een concreet plan lag. Op 22 mei i860
hechtte de ledenvergadering van Arti haar
goedkeuring aan het uitgewerkte voorstel
om een reeks schilderijen te maken "ter
veraanschouwelijking van Neerlands
Roem op het gebied van Geschiedenis,
Wetenschap, Kunst, Handel en Nijver
heid", aldus de notulen. De serie zou
tentoongesteld worden in de periodes
tussen de tijdelijke exposities. Met de extra
inkomsten die zo werden gegenereerd -
bezoekers betaalden entreegeld - zou de
kas van het Weduwen- en Wezenfonds van
de vereniging worden gespekt.
De Historische Galerij van Arti et Amicitiae
paste geheel in de tijdgeest. In de negen
tiende eeuw ontwikkelde zich in verschil
lende Europese landen een sterk
nationalisme. Dat uitte zich onder andere
in een groeiende belangstelling voor de
eigen cultuur en het eigen verleden. In
Nederland richtte men zich sterk op de
Gouden Eeuw, immers de periode waarin
ons kleine land een wereldmacht was en
ook artistiek ongekende hoogten bereikte.
Kunstenaars bliezen de specialismen van
toen nieuw leven in: landschappen, scènes
HISTORISCHE GALERIJ
NATIONALISME
38 Oud Alkmaar 2010
