Alkmaarse boekproductie tot 1800
Nieuwe mogelijkheden voor onderzoek
Marijke Joustra
Hoeveel boekdrukkers en boekverkopers zijn er tot het jaar 1800 in Alkmaar geweest?
Hoe verhoudt zich dat tot andere steden? Wat voor boeken drukten en verkochten zij?
Waar waren zij gevestigd? Waar worden deze boeken op dit moment bewaard?
Voor een antwoord op vragen als deze was
voorheen een speurtocht langs bibliotheken
en archieven en tijdrovend onderzoek in
boekhistorische studies, gedrukte catalogi
en kaartenbakken noodzakelijk. Sinds kort
kan voor de beantwoording van deze vragen
een beroep worden gedaan op de Short-
Title Catalogue, Netherlands (STCN). De
STOM is een database, voor iedereen beschik
baar op internet, met de beschrijvingen
van (bijna) alle tot het jaar 1800 in
Nederland gedrukte boeken.1 Ruim 25
bibliotheken en archieven hebben bijna
dertig jaar aan dit project meegewerkt en
er zijn bijna 200.000 titels beschreven. De
STCN is daarmee een prachtig instrument
geworden voor het onderzoek naar de
totale Nederlandse boekproductie van de
vijftiende tot en met de achttiende eeuw.
Ook het Regionaal Archief Alkmaar heeft
aan deze digitale Nationale Bibliografie
meegewerkt. Alle boeken uit de
bibliotheekcollectie die tot en met 1800 in
Nederland zijn gedrukt, zo'n 2700 titels,
zijn in de afgelopen driejaar uit het depot
tevoorschijn gehaald en in de STCN
beschreven. De STCN biedt veel meer
zoekmogelijkheden dan een gewone
bibliotheekcatalogus. Zo kan de gebruiker
zoeken op auteur, titelwoorden, drukker,
jaar of plaats van uitgave, maar ook op de
aanwezigheid van illustraties, muziek
noten en lettertypes, een lijst van
intekenaren of een fondslijst van de
uitgever, en op combinaties van deze
elementen.
EEN BIJZONDER GEVAL
Nu de STCN in juni van dit jaar met een
feestelijk symposium formeel is afgesloten
zullen er geen grote collecties meer
worden toegevoegd. Maar dat wil nog niet
zeggen dat de STCN daarmee ook echt alle
in Nederland gedrukte boeken bevat. De
Nederlandse boekproductie was in de
zeventiende en achttiende eeuw de
grootste ter wereld, en was ook voor een
groot deel gericht op de internationale
markt. Daarom zijn veel publicaties in
buitenlandse collecties terechtgekomen,
en daarvan is niet altijd een exemplaar in
een van de deelnemende bibliotheken
bewaard gebleven.
Een mooi voorbeeld van een boekje dat in
Alkmaar is gedrukt maar toch niet in de
STCN te vinden was is het verhaal van
Johannes Megapolensis Junior over de
Mohawk-Indianen, waarover in het vorige
nummer van Oud Alkmaar is geschreven.2
Het enige bekende exemplaar van dit
boekje, rond 1644 gedrukt door IJsbrant
Jansz. van Houten, is in het bezit van de
60 Oud Alkmaar 2009
