rt van
I hadden
i
Logo bij dc herdenking V£m 400Jaar telescoop
Generaal
>te y een hoogte konde zien eenig schrift te
i ende leezen. Hij wist ook te slijpen nagt-
ir had hij glaaze, waarmede hij door behulp van een
had nogal kaars in een zeer verre distantie op 't
:ijn duisterste van de nagt alle ding zoo perfect
dinghen konde vertoonen of het bij klaren dag
h waar, doch heeft voorgeschreven Metius
icob deed zoo ver niet kunnen werden gebragt, nog
zijn door inductie van zijne ouders, zusters en
noreerd broeders of vrienden, ja zelve niet door
a Zijne Excellentie Maurits, prince van
was, zo Oranye hoogloffelijker memorie, die hem
inlanghs daer over zeer serieuslijk aangesproken
emaecker heeft, dat hij de konst aan imandt wilde
i van de leeren, ook niet op zijn doodtbedde door
is, ende een dienaar des Goddelij ke Woorts, zulx
jliant sal dat hij gestorven weezende de perfectie
ytden van de konst met hem is begraven",
e
GLAS UIT MIDDELBURG
erk staat De jongeman uit Middelburg was Sacharias
letius Janssen, brillenslijper en concurrent van
ist Lipperhey. In oktober 1608 bood ook hij de
ïge Staten-Generaal'n verre gesigt" aan. In
t werk Middelburg was in 1581 de eerste glas-
niet fabriek, de 'fournaysse de christal', in de
ide, daar Noordelijke Provincies opgericht. De vader
hij in een van Sacharias gebruikte voor zijn lenzen
an de waarschijnlijk glas van gebroken bokalen
sleep, daar die hij van de 'crystalfabriek' in Middelburg
ier ver op kocht. Dat glas werd gesmolten en men liet
het langzaam afkoelen. 'Venetiaans kristal'
had de voorkeur, want in gewoon glas zat
teveel zand voor goede lenzen. Om nieuwe
bedrijvigheid en werkgelegenheid te
stimuleren werden, op aantrekkelijke voor
waarden, Italiaanse glasblazers geworven in
de stad Murano bij Venetië, waar het glas-
bewerkingsambacht al ver was ontwikkeld.
Ook werd in r&>7 in Middelburg een spiegel-
fabriek opgericht. Het is dus niet toevallig
dat brillenmakers en lenzenslijpers als
Lipperhey en Janssen uit Middelburg
kwamen.
Een aanzienlijke stadsuitbreiding met
nieuwe poorten en muren werd rond 1600
in Middelburg afgerond en de Alkmaarder
Cornelis Drebbel kreeg de opdracht om bij
de Noorderpoort een fontein te bouwen,
die waarschijnlijk ook voor de vers-water
voorziening diende. Tijdens zijn verblijf
maakte Drebbel kennis met de Middel
burger brillenmakers. Uit een getuigenis
van Johannes Sachariassen blijkt dat
Cornelis Drebbel zijn vader regelmatig
bezocht. Misschien leerde hij van hem het
slijpen en polijsten van lenzen.
GEEN UITVINDER
Geen octrooi dus, noch voor Lipperhey en
Janssen uit Zeeland, noch voor Metius uit
Alkmaar. Vermoedelijk bestond de tele
scoop al vrij ver voor 1608, het instrument
is niet zozeer uitgevonden als wel
geëvolueerd uit het idee om een bolle en
een holle lens te combineren. Ook in Italië,
in Engeland en in het Ottomaanse Rijk
werd geëxperimenteerd met de moge
lijkheden van lenzen. Het 'verre gesigt'
was al snel niet meer 'exclusief en werd
door rondtrekkende kooplieden verkocht.
Sacharias Janssen bood op de Frankfurter
jOpEfe&A
Oud Alkmaar 2008
73
