Alkmaar en de proefkolonie
Wil Schackmann en Marlies ten Berge
De Maatschappij van Weldadigheid zet zich vanaf 1818 in arme gezinnen een nieuwe
kans te bieden in een kolonie op de Drentse heide. Op maandag 2 november 1818 vestigt
zich in de proefkolonie1 Frederiksoord de 'afgevaardigde' uit Alkmaar, Klaas Tijmes met
echtgenote en vier kinderen.
De armoede in het koninkrijk der Neder
landen is anno 1818 intens. Enkele eeuwen
eerder waren we - de Gouden Eeuw -
verreweg het rijkste land van de hele
wereld. Maar nu is het niks meer. De beter
gesitueerden in de steden moeten de
armenkassen van diaconieën en parochies
spekken om regelmatige soepbedelingen
te laten plaatsvinden en dan nog worden
ze de hele tijd lastig gevallen door paupers
die vragen om een betaald karweitje of om
een aalmoes. Op het platteland zwerven
groepen 'nachtbidders' die half-bedelend,
half-dreigend, de afgelegen boerderijen
afgaan. Er moet wat gebeuren.
In 1818 wordt de Maatschappij van Wel
dadigheid opgericht. De man achter die
ambitieuze plannen is generaal-majoor
Johannes van den Bosch. Achtendertig
jaar, een 'selfmade' man, weduwnaar, een
charmeur, maar vooral een doener, een
aanpakker, een wervelwind: "Ik ben
nimmer besluiteloos en draal nog minder."
De Maatschappij van Weldadigheid vraagt
de burgers een stuiver per week opzij te
leggen. Met het zo gevormde kapitaal
kunnen arme gezinnen worden overge
bracht naar het nog onontgonnen Drenthe
om daar te leren de eigen kost te verdienen.
Het initiatief slaat geweldig aan, wat de
Maatschappij ook wel verwacht had gezien
het 'algemeen erkend weldadig karakter
onzer natie'. Alle kranten maken juichend
melding van deze 'verbroedering', vanaf
kansels worden oproepen gedaan,
sympathiserende notabelen laten plak
katen verspreiden, in de betere buurten
gaat men van deur tot deur, heel Nederland
leeft mee.
DE SUBCOMMISSIE ALKMAAR
Er wordt besloten nog in hetzelfde jaar
"over te gaan tot het nemen eener proeve."
Elke stad of dorp wordt opgeroepen een
'Subcommissie van Weldadigheid' op te
Portret van
Johannes van den
Bosch, 18}6. Bron:
De 25 dagen van
Nederland,
ajlevering 14
Oud Alkmaar 2008 1
