Het muurgedeelte met Spaanse
oorlogsschade.
Foto: afdeling Monumenten
zorg en Archeologie
werken. Men besefte dat de stadsmuren, die toen nog
maar zo'n zo-25 jaar eerder waren voltooid, niet bestand
zouden zijn tegen het vernieuwde geschut. Met man en
macht werden nieuwe versterkingen gebouwd, volgens
een bijzonder ontwerp van de Alkmaarse landmeter
Adriaan Anthonisz. en de Vlaamse geuzenleider Charles
de Boisot. Volgens de nieuwste Italiaanse technieken
werden aarden wallen met grote aarden bolwerken
(bastions) aangelegd, met als Hollands kenmerk brede
singelgrachten, een combinatie die later bekend zou
staan als het 'Oud-Hollandse vestingstelsel'. Aan de zuid
en westkant waren de werken in ongeveer 3 maanden
gereed. Men zou juist beginnen aan de noordzijde, toen
de Spanjaarden verschenen. Zij richtten hun aanval inderdaad op deze zijde, met name
op de Friesepoort en op de Rode Toren. In het weiland tegenover de Friesepoort werden
negen zware kanonnen opgesteld en bij het Oudorperdijkje tegenover de Rode Toren
nog eens zeven. Op 18 september schoten volgens een ooggetuige de "Papisten" met in
totaal 20 kanonnen wel "2036 clooten van 40 ponden" op de stad af! Hierdoor sloegen zij
zware bressen in de verdedigingswerken. In de late middag werd een stormloop ingezet.
De aanvallers bestormden de Friesepoort via de Frieseweg, een dijk. Om langs de Rode
Toren de Bierkade te bereiken probeerden ze een soort drijvende brug, gemaakt met
behulp van tonnen, te water te laten vanaf het Oudorperdijkje, maar dat mislukte door
de slappe bodem en het felle geweervuur vanuit de stad. Bij de Friesepoort werden de
Spanjaarden na een vreselijk gevecht afgeslagen. Nieuwe aanvalspogingen op 19 en 20
september liepen eveneens vast. Inmiddels waren rond Alkmaar de kostbare
droogmakerijen weer onder water gezet. In combinatie met zware regenval zijn de
Spanjaarden toen letterlijk en figuurlijk afgedropen! Vanaf 25 september begonnen ze
het kostbare geschut uit de modder te verwijderen. Op 8 oktober bleken de Spanjaarden
definitief vertrokken, het begin van Oranjes successen: Van Alkmaar de victorie!
De gevolgen van de Spaanse beschieting zijn goed te zien bij de stadsmuur vlakbij de
Rode Toren. De buitenkant is kapot geschoten en er resteert een gehavende fundering
van een paar decimeter dik. De bovenste delen van de metershoge muur zijn vanaf de
fundering voorover in de gracht gevallen en hier ligt dan ook een enorme hoeveelheid
grof puin. De aardmassa van de wal is daarbij naar buiten gaan schuiven en de muur is
over 20 m lengte enkele decimeters van zijn funderingen geschoven. Bij de opgraving
vonden we zodoende nog de sterk verdunde, naar buiten wijkende muurrestanten. Er is
ook nog een zestal Spaanse ijzeren kogels gevonden. Vijf ervan wegen zo'n 18 kilo - dat
zal wel corresponderen met 40 pond, één van de zwaarste kalibers uit die periode. De
zesde is met zijn ruim 19 kilo zelfs nog iets zwaarder, mogelijk 42 pond. Het
bijbehorende geschut moet zeer indrukwekkend zijn geweest en dan nog te bedenken
