'A thing of beauty is a joy forevef
150 jaar scheepswerf Nicolaas Witsen
Harry de Raad enjoop Voorn
In het jaar 1856 werd er een bijzonder contract gesloten tussen de
Amsterdamse 'scheepsbouwer en werktuigkundige' Hendrik Marinus
Frans van Cleefen de gemeente Alkmaar. Voor het relatief geringe bedrag
van 250 gulden kreeg hij 'het Eiland' tegenover de Bierkade in eigendom.
Maar daar stond wel het een en ander tegenover: Van Cleef moest vóór
het eind van 1857 op het Eiland een scheepswerf hebben ingericht en ook
mocht hij het terrein 20 jaar lang uitsluitend als scheepswerf gebruiken,
met alleen de bevoegdheid de scheepswerf desgewenst uit te breiden met
een smederij en/of een houtzagerij. Als klap op de vuurpijl bedong de
gemeente tevens dat Van Cleef voor het eind van 1857 twee zeeschepen
zou bouwen, waarbij de grootte van de schepen tussen de 70 en 100 last
moest komen te liggen (100 last 196 ton).
De bepalingen van het contract laten zich verklaren uit de wens van de
gemeente om de ligging van de stad aan het Noordhollands Kanaal,
toen nog de verbinding van Amsterdam met de zee, zo optimaal
mogelijk te benutten. Ook een werf voor de bouw van zeeschepen
hoorde daarbij. De bepalingen van het contract maken duidelijk dat een
dergelijke werf in Alkmaar geen vanzelfsprekendheid was. Zonder
ingrijpen van de gemeente zou het niet lukken, was blijkbaar de inschatting.
Van Cleef hield zich aanvankelijk stipt aan de afspraken. Op het Eiland, toen in gebruik
als gemeentelijk plantsoen, stichtte hij nog in hetzelfdejaar 1856 een scheepswerf onder
de naam 'Nicolaas Witsen'. De naam verwees naar de beroemde scheepsbouwkundige
van die naam, een Amsterdamse regent en diplomaat die leefde van 1641 tot 17x7. Witsen
schreef een standaardwerk over scheepsbouw, Aeloude en hedcndaegschc Scheeps-bouw en
Bestier, en gaf in 1697/98 les in de beginselen van het vak aan tsaar Peter de Grote bij
diens bezoek aan de Republiek.
Ook met de bouw van de twee schepen werd begonnen. In augustus 1857 werd het
eerste, de schoenerbrik Wilhclmina Eliza, te water gelaten. Het vertrok met een lading
goederen naar Triest.
M; KIC UX.A
Burgermeester en Kar
Extraordinarii AmW
Groot -Britan*
Nicolaas Witsen (1641-1717).
Portret door J. Houbraken
naar Musscher, ca. 1770.
Collectie Regionaal Archief
