verscheen, licht ons erover in. Het
bouwproces begon in de tekenkamer.
Het kwam vaak voor dat er voor een
boot tientallen verschillende tekenin
gen werden gemaakt. De tekeningen in
gingen, voorzien van nauwkeurige
maatberekeningen, naar de werk
plaatsen. Op de vloeren werden de
verschillende ijzeren spanten aan de
hand van de werktekeningen met
potlood in de ware grootte en in de
juiste buigende lijn getekend. De
onderdelen werden bij de fabricage
telkens langs de potloodlijnen gelegd,
om op de werf pasklaar in het scheeps-
geraamte te worden gezet. De gereedgekomen spanten werden vervolgens overdekt met
een huid van staalplaten, die in een "vernuftig bedachte en zelf vervaardigde machine"
van elke gewenste buiging voorzien konden worden. Vervolgens maakten de boor- en
ponsmachines "in een oogwenk" gaten in het staal "en weldra steken de nageljongens
naast hun door trapblaasbalgen aangewakkerde vuurtjes de gloeiende verbindings
boutjes door de gaten van de spanten en platen en houdt de arbeider buiten het schip er
zijn stoomhamer tegen, die onder oorverdoovend lawaai het zachte nageleinde tot een
platte kop timmert die in het trechtervormige gat een afdoende houvast biedt". De
journalist was vooral onder indruk van de grote snij- en ponsmachines: "zij duwen met
één druk een opening in een bijna 3 cm dikke staalplaat, hun guillotine-schaar knipt een
reep van een pantserplaat en hun driehoekige knijpers snijden het zware hoekijzer der
spanten in mootjes alsof ze van Deventer koek waren. Zoo ergens, dan komt men op een
scheepswerf tot de overtuiging, dat geen materiaal te hard, te zwaar of te onbuigzaam is,
om niet door den mensch naar zijn wil vervormd of gebruikt te worden". De stalen
huidplaten werden in deze tijd nog geklonken. Het lassen werd pas na de Tweede
Wereldoorlog gemeengoed.
Behalve scheepswerf was Nicolaas Witsen ook een constructiewerkplaats. Men bouwde
allerlei ijzeren en stalen werktuigen, met name voor het bouwbedrijf Zo kon het
kostbare machinepark in tijden van slapte in de scheepsbouw ingezet worden voor de
vervaardiging van andere metaalproducten.
Fuststandaarden, een
voorbeeld van de stalen
werktuigen die op de
scheepswerf werden
gebouwd. Hier wordt in vier
stappen getoond hoe het vat
op de standaard te plaatsen.
Collectie Regionaal Archief
Stoel en Vis
In 1920 werd de scheepswerf ondergebracht in een aparte naamloze vennootschap, de
N.V. Scheepswerf 'Nicolaas Witsen', voorheen W.F. Stoel Zoon. Na het overlijden van
W.F. Stoel jr. in 1931 kwam het bedrijf in handen van diens in 1898 geboren zoon,
15
