De Schelphoek
Een stuk binnenstad met een rijke cultuurhistorie
-
ng Alkmaar.
iad.
Henk de Visser
den aan:
iet
ïers
De Schelphoek staat de laatste tijd vaak in de belangstelling. Niet in de laatste plaats
en van
door de initiatieven die de Historische Vereniging heeft ondernomen om de
ZG Alkmaar.
cultuurgeschiedenis van deze binnenstadswijk een grotere rol te laten spelen in de
lopende
planontwikkeling. En met succes. Het besluit is genomen deze in 1954 gedempte gracht
iden.
op een nieuwe wijze terug te brengen in zijn oude vorm. De nieuwe gracht, in het
n,
verlengde van de Oudegracht bij de Keetgracht, krijgt net als vroeger aan één zijde
woningen. Het is een goede aanleiding eens dieper op de ontstaansgeschiedenis van deze
wijk in te gaan.
De naam Schelphoek wordt als wijknaam gebruikt en is overgenomen van de centrale
'straat' in het gebied welke loopt vanaf de Korte Vondelstraat naar de Zandersbuurt.
Vóór de demping van de gracht, die vroeger in het verlengde van de Oudegracht lag, was
de Schelphoek de naam van de zuidelijke kade langs deze gracht. De naam Schelphoek
komen we tegen vanaf 1865. Onder de wijk 'Schelphoek' verstaan we het gehele gebied
dat ligt tussen Limmerhoek, Noordhollands Kanaal, Baansingel en Korte Vondelstraat.
Juist door de laatste straat, die in 1960 als doorbraak werd aangelegd van Vondelstraat
naar Bierkade, is dit gebied van het centrum afgesneden en werd nogal eens vergeten als
binnenstadsgebied. Met uitzondering van de Turfmarkt is het gebied ook niet
opgenomen in het wettelijk beschermd Stadsgezicht voor de binnenstad. Het gebied
ontwikkelde zich in de twintigste eeuw tot een bedrijventerrein. Door het vertrek van
twee grote bedrijven uit dit gebied, NMA (Nederlandse Machinefabriek Alkmaar) en
Eriks, is de unieke situatie ontstaan dat een substantieel deel van de historische
binnenstad van Alkmaar voor herontwikkeling beschikbaar komt.
Van Voormeer naar Nieuwstad
Het gehele binnenstedelijke gebied oostelijk van de huidige Limmerhoek en Bierkade is
pas na het beleg van Alkmaar bij de vestingstad getrokken. Op de kaart van Lourens
Pietersz. uit ca. 1573 zien we het stuk land waarop het Schelphoekgebied zou ontstaan al
liggen, terwijl dit aangeplempte land op de kaart van Van Deventer uit ca. 1561 nog niet
zichtbaar was.
1
-