Een gotisch dressoir uit
Alkmaar
Joost Cox
In het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt zich een welbekend topstuk van Alkmaarse
herkomst. Het betreft het schilderij De zeven werken van barmhartigheid van de Meester
van Alkmaar uit 1504. In de Grote Kerk hangt een replica. Vrijwel onbekend is echter een
ander Alkmaars topstuk in het Rijksmuseum. Bij een recent bezoek werd in zaal 243
mijn aandacht getrokken door een rijk gedecoreerd, gotisch meubel dat daar in een
aparte vitrine stond te schitteren. Het opschrift gaf aan dat het een gotisch dressoir uit
ca.1525 betrof, afkomstig van de schutterij van Alkmaar, gemaakt in de Noordelijke
Nederlanden. De Alkmaarse afkomst van dit meubel alsmede de 'topstukstatus' waren
voor mij als Alkmaarder voldoende reden om uit te zoeken wat nu precies de herkomst
van dit bijzondere meubelstuk was en wanneer en waarom het uit Alkmaar is
verdwenen en in het Rijksmuseum is terechtgekomen.
De in het Rijksmuseum voorhanden catalogus geeft aan dat het om een 'bijzonder mooi
dressoir' gaat, 'en bovendien één van de weinige gotische meubelen die bewaard bleven.
Het is afkomstig van de schutterij van Alkmaar. In het dressoir werden de kostbaarheden
van de schutters bewaard. Het dressoir stond vrij in de ruimte. Daarom is het rondom
versierd. De voorkant is het rijkst gedecoreerd met open snijwerk dat het traceerwerk van
gotische kathedralen in herinnering brengt Ook de overige versiering is op de bouwkunst
geïnspireerd. Vooral de deurpanelen zijn mooi bewerkt, elk met een andere decoratie. De
zijkanten en achterkant zijn daarentegen eenvoudig gehouden. Alle panelen hebben
dezelfde, typisch middeleeuwse versiering: briefvulling wordt dit genoemd'.
Verder wordt nog aangegeven dat het dressoir afkomstig is uit het Alkmaarse provenhuis
Paling van Foreest, nog immer gelegen aan de Geest vlakbij de Bergerbrug. Die
vermelding gaf aanleiding de Inventaris van het archiefvan het provenhuis Paling en Van Foreest
te Alkmaar door Th. P.H. Wortel, oud gemeentearchivaris van Alkmaar, ter hand te nemen.
Op pag. 6 vermeldt hij dit dressoir: 'En waar was de prachtige 'kredens' crédence; buffet
of dressoir, J.C.), in 1862 voor een appel en een ei verkocht aan het Kon. Oudheidkundig
Genootschap, nu een van de pronkstukken in het Rijksmuseum?.... De inventaris van 1820
noemt naast "een ouderwets kabinet" en "een kastje" zonder meer, nog "een uitgewerkt
kastje", waarmee mogelijk dit laat-Gotisch dressoir bedoeld kan zijn'.
