aantekeningen gemaakt en namen van straten genoteerd. De kaartjes maken deel uit
van een grotere verzameling. Zie hiervoor: RAA, Collectie aanwinsten, inv.nr. 173a.
t5. RAA, Collectie aanwinsten, inv.nr. 41, fol. 36.
16. Zie voor het inspectieverslag: RAA, Stadsarchief Alkmaar 1254-1815, inv.nr. 2062. Het
rapport is door Herman Franke in diens De macht van het lijden. Twee eeuwen
gevangenisstraf in Nederland (z.pl., 1996) gebruikt om de slechte toestand van de
Nederlandse gevangenissen rond 1800 te schetsen. Zie de blz. 13-20.
17. Bruinvis, De gevangenissen, 24.
18. Ibidem, 18-20. Zie ook: C.W. Bruinvis,Jacob Eduard de Witte van Haemstede (z.pl., z.j.).
19. Bruinvis, De gevangenissen, 25-27. Zie ook W.A. Fasel, Alkmaar en zijne geschiedenissen.
Kroniek van 1600-1813 z.pl.) 133.
20. RAA, Collectie technische tekeningen Alkmaar.
21. Gezien de benaming was het gebouw in 1836 alleen nog in gebruik voor niet
veroordeelde en kort gestrafte personen. In deze periode reserveerde men de term
tuchthuis voor gevangenissen waar langgestraften werden gehuisvest. Wanneer de
Alkmaarse gevangenis de functie van het tuchthuis verloor, is mij niet bekend. Zie
J.J. de Jongh, Verzameling van wetten, decreten betrekkelijk het gevangeniswezen in de
Nederlanden tot en met denjare 1844 (Leeuwarden, 1846).
22. Bruinvis, Gevangenissen, 27. Het hek is lange tijd in het Alkmaarse Stedelijk Museum
te zien geweest, maar inmiddels verdwenen.
23. Zie voor de geschiedenis van deze instelling: Bruinvis, De geneeskundige school te
Alkmaar. De garnizoensbakkerij wordt genoemd in Meeter, Het Huis van Verbetering en
Opvoeding, 5.
24. Men noemde de gevangenis nu Huis van Arrest. De naam klopte niet helemaal, want
in feite was het een gecombineerd Huis van Arrest en Huis van Bewaring (voor 1821
sprak men in plaats van Huis van Bewaring van een Politiehuis). In 1844 vond et
speciaal een verbouwing plaats om aan nieuwe richtlijnen voor de Huizen van
Bewaring te kunnen voldoen. Zie Bruinvis, De gevangenissen, 30 en De Jongh,
Verzameling.
25. Zie voor de geschiedenis van het Alkmaarse gesticht: C. Leonards, De ontdekking van
het onschuldige criminele kind. Bestraffing en opvoeding van criminele kinderen in
jeugdgevangenis en opvoedingsgesticht, 1833-1886 (Hilversum, 1995), 199-251 en
C. Leonards, 'Het Huis van Verbetering en Opvoeding in Alkmaar (1857-1884)' in:
S. Faber e.a., Criminaliteit in de negentiende eeuw. Hollandse Studiën deel 22 (Hilversum,
1989). Verder ook Meeter, Het Huis van Verbetering en Opvoeding.
26. Meeter, Het Huis van Verbetering en Opvoeding, 6.
27. RAA, Bibliotheek, AK2A9ij.
28. Zie voor een tekening van de fundering: RAA, Collectie technische tekeningen Alkmaar.
29. Het artikel werd overgenomen in de Alkmaarsche Courant van 2 november 1907.
30. Speur, Speur-tocht, 19.
