Pagina 12 en 13, afb. 11.
De kaart met de
zendingreizen van Paulus.
Foto: Pictura Imaginis,
Heiloo
hun werk nooit, zodat er bijzonder weinig bekend is over wie zij waren, over hun
productie en hun omstandigheden. Hoewel er talloze kaartkleurders werkzaam moeten
zijn geweest, is van slechts enkelen de naam bekend uit bewaard gebleven opdrachten
en rekeningen van opdrachtgevers. Zo liet de rijke verzamelaar Laurens van der Hem
(1620-1678) de prenten uit zijn omvangrijke collectie inkleuren door de Amsterdamse
'meester afsetter' Dirk Jansz. van Santen (ca. 1638-1708). Deze moet hieraan vele jaren
hebben gewerkt. Van Santen kleurde ook kaarten en prenten in bijbels en andere
geïllustreerde boeken in. Slechts enkele hiervan konden met zekerheid aan hem worden
toegeschreven, hetzij omdat de boeken werden genoemd in andere bronnen zoals
rekeningen, hetzij door vergelijking van de stijl van inkleuren. Van Santen gebruikte
volle, warme kleuren en paste overvloedig goud toe.
Ook de kaarten in de kanselbijbel zijn niet gesigneerd. Drs. W.K. Gnirrep, deskundige op
het gebied van kaartafzetters en van het werk van Van Santen, en verbonden aan de
Universiteit van Amsterdam, kon helaas geen uitsluitsel geven over de inkleurder van
deze kaarten. Wel bevestigde hij de hoge kwaliteit van het werk. Vooral de rijke
kleurschakeringen, zoals bijvoorbeeld aangebracht in het landschap rond de stad
Jeruzalem, maken de kaarten bijzonder aantrekkelijk. Ook de fantasievolle wijze waarop
de kleding van de afgebeelde personen is ingekleurd bewijst een groot vakmanschap.
Inmiddels zijn van de zes kaarten digitale opnamen gemaakt. Belangstellenden kunnen
in het Regionaal Archief reproducties van hoge kwaliteit ter inzage krijgen, waardoor de
zware en kwetsbare kanselbijbel het depot niet hoeft te verlaten. Deze bijzondere bijbel
kan zo, met de kaarten, in een verantwoorde omgeving voor de toekomst bewaard
blijven.
Literatuur
Bruin, C.C. de, De Statenbijbel en zijn voorgangers: Nederlandse bijbelvertalingen vanaf de
Reformatie tot 1637 (Haarlem, 1992).
Gnirrep, W.K., 'Dirk Janszoon van Santen en een liefhebber der Joodse oudheden' in:
Jaarverslag van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, 1985, p. 51-64.
Groothuis, W.M. en J. Kingma, De Kaerius-atlas van 1617 en de Elzevier-bijbel van 1663
(Groningen, 1990).
Kunst in kaart: decoratieve aspecten van de cartografie, door C. Bosters e.a., red. J.F. Heijbroek
en M. Schapelhouman (Utrecht, 1989).
Om een verstaanbare bijbel: Nederlandse bijbelvertalingen na de Statenbijbel,
red. A.W.G. Jaakke en E.W. Tuinstra (Haarlem, 1990).
Poortman, W.C., Bijbel en prent ('s-Gravenhage, 2 dl., 1983-1986).
Poortman, W.C. en J. Augusteijn, Kaarten in bijbels (16e -18e eeuw) (Zoetermeer, 1995).
Een wereldreiziger op papier: de atlas van Laurens van der Hem (1621-1678) (Amsterdam, 1992).
14
