voor
lum
>£rvtc£^jc!uj>
Afb. 10.
Een visser, het beeldmerk
van de drukker. Detail uit
de kaart van het Beloofde
Land.
Foto: Pictura Imaginis,
Heiloo
De zesde en laatste kaart (zie afb. 11) toont de landen rond het oostelijk
deel van de Middellandse Zee. Hierin zijn de belangrijkste plaatsen
aangegeven die de apostel Paulus aandeed op zijn reizen zoals beschreven
in het bijbelboek Handelingen. De kaart is daarom voor dit boek gevoegd.
De laatste reis van Paulus 'van Ierusalem nae Romen' is met een
stippellijn weergegeven, halverwege onderbroken door de 'Schip breucke
aen 't Eylandt Melite' (Malta). Dankzij de nauwkeurige zeekaarten die
van dit gebied bestonden vertoont deze kaart weinig vertekeningen. De
Griekse en Turkse kust met de vele eilanden zijn gedetailleerd weer
gegeven. Aan de boven- en onderkant van de kaart worden in negen aparte
kaders 26 momenten uit het leven van Paulus afgebeeld. Ook hier is,
linksonder boven de schaalverdeling, een visser afgebeeld, deze keer met
twee hengels.
De kaartkleurder of'afsetter'
Wat de kaarten in de kanselbijbel vooral zo bijzonder maakt zijn de
prachtige kleuren waarmee de kaartkleurder ze heeft ingekleurd. Vanaf
het midden van de zestiende eeuw was het inkleuren van gedrukte
kaarten, het 'caertafsetten', een gespecialiseerd ambacht geworden. Ter
verduidelijking en verfraaiing van het kaartbeeld werden de grenzen
tussen de landen met contrasterende kleuren aangegeven. Daarnaast
werden in meer of mindere mate de overige elementen op de kaart
ingekleurd, zoals de steden, de bergen en valleien, de bewoners, flora en
fauna en de cartouches en kaders rond de titels. De afzetters werkten soms
in opdracht van de drukker, soms werden zij ingehuurd door de eigenaar
van een kaart of van een verzameling prenten en kaarten. Zij signeerden
De kaart geeft een beeld van de stad, met huizen, paleizen, de tempel van Salomo,
stadspoorten, straten en pleinen. Op de voorgrond, in het heuvelachtige landschap buiten
de stadsmuren, zijn gebeurtenissen afgebeeld die in andere periodes plaatsvonden, zoals
de kruisiging van Jezus en 'Salomo tot Coningh gesalft op den Berch Gihon'.
De vijfde kaart (zie afb. 9 en 10) toont het Beloofde Land, waarin gebeurtenissen uit het
leven van Jezus zijn aangegeven. De kaart werd geplaatst voor het evangelie van
Mattheüs. Eigenlijk is deze kaart een uitvergroting van het land Kanaan zoals dat al op
de kaart van de woestijnreis te zien was. Ook deze kaart geeft veel details uit
verschillende tijden weer. Onderaan zijn rond de titel drie vrouwen te zien die geloof,
hoop en liefde symboliseren. Daarnaast zijn in aparte kaders de belangrijkste episodes
uit het leven van Jezus afgebeeld. In elk van de onderste hoeken zien we, net als op de
paradijskaart, het drukkersmerk van de Visschers, een visser met zijn hengel.
4 T fiïficJzer l 'jïxcü}
