15
hoogte als de Dijk. Vermoedelijk is ook dit gebied een oud dijklichaam. Ook de
benamingen Voordam en Achterdam zeggen iets. Ze geven aan dat et een dam geweest
is, alleen is de ligging anders dan we zouden verwachten. De dam ligt als het ware
verkeerd om. De Rekere komt uit het noorden, de dam zou dan in de lengte van de rivier
liggen, wat natuurlijk onzin is. Nu blijkt dat Zijdam een benaming uit het begin van de
20ste eeuw is. Vroeger sprak men van Zijldam. En zijl betekent sluis. Ik vraag me nu af
of wellicht de oorspronkelijke dijkfunctie van de Houttil op een bepaald moment is
overgenomen door het blok Voordam, Achterdam begin Fnidsen, met een sluis bij de
Zijdam. Misschien waren et twee uitmondingen van de Rekere, één via het Luttik
Oudorp en één via het Verdronkenoord. Dat is op dit moment mijn hypothese. We
hebben op de Achterdam opgravingen gedaan en daar blijkt datje een aanplemping
hebt die heel diep begint en dateert uit de eerste kwart van de 14de eeuw. Verder hebben
we bij de Achterdam de resten van een boerderijtje gevonden in 1995, waarbij een
dendrochronologische datering uitwees dat het hout ervan was gekapt rond 1330. Het is
volgens mij goed mogelijk dat men het havenfront heeft opgeschoven door de plaatsing
van een nieuwe dijk. Dit om een binnenhaven te kunnen creëren. Hoe dat technisch in
elkaar zit is nog een raadsel. Ook komen we met de bronnen in de knoei. Er is namelijk
ook een sluis geweest naast het Koning Willemshuis. Maat dat er in het gebied van de
Voor- en Zijdam iets aan de hand is, is wel duidelijk. De hoogte aldaar moeten we nog
verder opgraven. Het is erg spannend wat dat oplevert
bij de Voordam.
Hoe is de stad verder gegroeid?
In de 14de eeuw groeit Alkmaar heel snel. Waarschijn
lijk tot aan de lijn Lindengracht-Vijvertje. Dat brengt
me tot een theorie over de oudste fase van de
vestingwerken aan de zuidkant. De Oudegracht wordt
in 1536 nieuw gegraven. Het Vijvertje was oorspronke
lijk de I4de-eeuwse gracht. We hebben in 1994 gegraven
bij de Jozefschool aan de Laat en toen bleek dit gebied al
in de periode 1325-1350 flink te zijn opgehoogd. Dit zal
wel samen hebben gehangen met de aanleg van een
nieuwe vestinggracht aldaar. Nu de noordkant van de
oude stad. Het gebied rond het Doelenveld is nog steeds
het laagste gedeelte van de binnenstad. Bij de opgraving
in de Lombardsteeg in 1995, bij de bouw van de nieuwe
bioscoop, hebben we ontdekt dat ook hier in het midden
van de 14de eeuw een ophoging heeft plaatsgevonden.
Waarschijnlijk had dit te maken met een grote uitleg
van de stadsversterkingen. De midden t4de-eeuwse
versterkingen lopen dan vanaf het Vijvertje en de
Stadsmuur van 1538, zoals in
1999 blootgelegd aan het
Canadaplein.
Foto: Peter Bitter
