Dijken, stadskastelen, Zijldam en Voormeer
We hebben het nu over de vroegste periode gehad. Hoe ging het in de tzde eeuw?
Bij de opgravingen op het Canadaplein is geen enkel bewoningsrestant uit de 12de eeuw
gevonden. Wel stukjes van akkers. Het betreft dus akkers, naast de nederzetting, tot in
de 13de eeuw. Vlakbij de kerk zijn waterputten gevonden. Misschien staat er dus aan de
westkant van de kerk nog een boerderij in de 12de eeuw, maar eigenlijk zie je dat de
nederzetting zich vooral voortzet aan de oostkant. De 12de eeuw was een periode van
overstromingen. Deze hebben in onze regio vreselijk veel schade aangericht. De toen
door de zee afgezette klei was van zulke goede kwaliteit, dat bijna alles weer gebruikt is
voor dijkbouw en baksteen. In ons gebied is daarom bijna geen oorspronkelijk stukje
van de 12de- en i3de-eeuwse kleiafzetting meer aanwezig. Soms vind je bij toeval een
restant. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een opgraving in 1992 onder een dijk in de
Kraspolder. Ook in de 13de eeuw heeft de zee flink huisgehouden in deze streken. De
sloten, die ze bij de herontginning van die kleivlakte hebben gegraven, zijn namelijk
weer dichtgeslibd geraakt bij een volgende overstroming. Daar is i3de-eeuws aardewerk
in gevonden. Misschien gebeurde dit bij de grote ramp van 1248. De overstromingen
hebben een enorme impact gehad. Volgens mij is het geen toeval dat precies in die
periode in Holland de steden als paddestoelen uit de grond schieten. De tijdens de
overstromingen afgezette verzilte klei was voor de boeren moeilijk te bewerken. Ik denk
dat de landbouw in ons gebied noodgedwongen tot specialisatie is overgegaan. Dit is
een zelfverzonnen model, dat nog bewezen moet worden. Naar mijn idee is het heel
goed mogelijk dat de zeer gespecialiseerde veeteelt die hier in de 16de eeuw prominent
aanwezig is, in deze periode is ontstaan. De boeren moesten vervolgens op een markt
hun veeteeltproducten voor graan omruilen, en voor allerlei andere dingen. Alkmaar
profiteerde hiervan. Een eerste opleving kende de nederzetting in de 13de eeuw. In de
14de eeuw gaat het ineens heel snel. Daar weten we nu door de opgravingen uit de
laatste jaren ook een heleboel van. Zo weten we sinds kort dat de hoge ligging van de
Langestraat en van de Houttil te maken heeft met de dijk die van Alkmaar naar Bergen
gelegd is in 1212-1214 langs de westoever van de Rekere.
Hoe zou die dijk precies .gelopen hebben?
Waarschijnlijk valt de Langestraat samen met het tracé van de oude dijk. Ter hoogte van
de Houttil liep de oude dijk vervolgens met een bocht naar het noorden. Hij liep dan
door langs de huidige Kwakelkade. We hebben in de bouwput van de Kwakelkade in
Overstad een klein stukje kleiafzetting met I2de-eeuwse slootjes gevonden; het ligt
precies in deze lijn en heeft volgens mij met die dijk te maken. In de overstromingsfase
spoelde het hele gebied weg. De Frieseweg is volgens mij een inlaagdijk. Dat wil zeggen
dat men de dijk een stuk heeft teruggelegd, waarbij hij dan met een bocht rond de
Torenburg is voortgezet. De oostelijke binnenstad is van oorsprong een meer, ontstaan
bij de 12de- en i3de-eeuwse overstromingen. De Rekere gaan ze vervolgens snel bedijken.
Er komt bij Krabbendam rond 1231 een afdamming en waarschijnlijk is kort daarna de
