gotische kerken een enorm grote torenmaat. Overigens is dit niet het torenfundament
dat aan de westkant buiten de kerk ligt. Dat hoort bij de toren van de gotische kerk. De
fundamenten van deze eerdere toren vonden we binnen de kerk onder het grote orgel.
Of ze ver gekomen zijn met deze toten weten we niet. Er zit een tweede bouwfase aan
die fundering. Men is vanaf de fundering opnieuw op gaan metselen. Het kan best zijn
dat ze in eerste instantie niet zo hoog gekomen zijn. Dat ze wel grote plannen hadden,
maar dat er iets misging. De reden zou kunnen zijn dat de toren door de stadsbrand van
1328 niet voltooid is. Overigens is die stadsbrand vrij onzeker. De brand wordt alleen
genoemd op een memoriebord uit 1605. We hebben al met al nauwelijks bronnen, dus
probeer je een plausibel verhaal op te stellen. Dat is uiteraard gevaarlijk.
Ze^jt de^jrootte van de kerk iets over de dichtheid van de bevolking? Of vinden we het prestige van
de graaf erin weerspiegeld?
Het laatste is het meest waarschijnlijk. De kerk is veel te groot voor de toenmalige
bevolking. Voor de datering heb ik alleen het tufsteen als criterium. Tufsteen gaat
vooraf aan baksteenbouw. Bakstenen waren in ons gebied in de 13de eeuw al in gebruik.
Daarom is het waarschijnlijk dat de tufstenen kerk uit de 11de of 12de eeuw dateert. Wat
de vorm betreft: bij de vroege kerken komt de zaal- en de basiliekvotm voor. Een
zaalkerk is een grote zaal met een dak erop. Een basiliek heeft een hoog schip met twee
lagere zijbeuken, een dergelijke kerk is ook architectonisch wat gecompliceerder.
Vermoedelijk was de Alkmaarse kerk een basiliek. Het koorgedeelte, meestal een kleine
vierkante uitbouw aan de oostzijde, hebben we jammer genoeg niet kunnen opgraven
omdat het gotische koorhek in de weg stond. Voor de Alkmaarse middeleeuwse
geschiedenis is de aanwezigheid van deze enorme kerk met een onduidelijke datering,
een belangrijk en intrigerend gegeven. We hebben ook stukjes van de kerkhofgracht
gevonden aan de noordkant en aan de zuidkant. Ten noorden van de Grote Kerk hebben
we in 1995 op een bouwterrein op de hoek van de Sint Laurensstraat en de Gedempte
Nieuwesloot een bijzondere vondst gedaan. We troffen er een immens grote gracht aan
uit de 11de of 12de eeuw. De gracht is 8 meter breed en 3 meter diep, kwam aanzetten
vanuit de lengte van de Gedempte Nieuwesloot en maakte in ons terrein een bocht in de
richting van de Grote Kerk. Die lijn valt samen met de erfgrens van het voormalige Hoge
Huys, dat zich aan het begin van de Langestraat bevond. Meestal tref je dit soort
versterkingsgrachten aan rondom een hofcomplex. Ik heb het sterke vermoeden dat dit
hofcomplex nauw verbonden was met de kerk. Ook in andere plaatsen werd in dezelfde
periode een kerk met grafelijk hofcomplex gebouwd. Ik denk dat in Alkmaar het Hoge
Huys en de Grote Kerk een geheel vormen. De kerk zal dan naast kapel voor de inwoners
ook de privé-kapel voor de bewoner van het hof zijn geweest. Je moetje voorstellen dat
de priester ook in het hof kan wonen; hij heeft daar een kamer en is bijvoorbeeld tevens
de huiskapelaan van de heer die het hofbewoont.
Moeten we ons een constructie voorstellen als bij de abdij E^mond waar je ook een kasteel in de
buurt hebt?
