perceelsaanduiding (kadastrale gemeente, sectie en perceelnummer) is een koppeling
tussen de Tafels en de Minuutplans gerealiseerd. De Minuutplans hebben gediend als de
basis bij de vervaardiging van een gestileerde kaart van Alkmaar in 1832 (figuur lp Op
deze kaart zijn 87 genummerde blokken aangegeven: de nummers 1 tot en met 51 voor
het westelijk deel van de stad en de nummers 53 tot en met 88 voor het oostelijk deel.4
Deze blokken corresponderen vrijwel allemaal met de kleinste, niet door straten of
grachten doorsneden groep van percelen.5 Vrijwel ieder blok is vervolgens weer verdeeld
in vier 'blokkanten'A
Het kadaster van 1832 diende een fiscaal doel: het belasten van onroerende goederen.
Vóór de instelling van het Koninkrijk in 1814 dienden huizen en andere onroerende
objecten uiteraard ook als grondslag voor belastingheffing. In het gewest Holland kende
men de zogenaamde verponding: een heffing die gebaseerd was op de huurwaarde van
huizen en van landen. Vanaf het prille begin van de Republiek is verponding geheven
maar voor ons zijn twee jaren van bijzonder belang: 1632 en 1733. In die jaren werd de
grondslag van de verponding 'geredresseerd' ofwel herzien. Dat impliceert dat we voor
die jaren in principe de beschikking hebben over geactualiseerde huurgegevens op het
niveau van percelen. De kohieren van het redres van de verponding in 1733 zijn alle
bewaard gebleven en berusten in het Algemeen Rijksarchief7 Ze zijn topografisch
ingedeeld en vermelden voor ieder perceel het type bebouwing, de naam van de
eigenaar, de huur volgens het huurcedul, de aanslag in de oude verponding en de
aanslag in de nieuwe verponding. Wanneer de bewoner tevens eigenaar is en een
huurcedul dus ontbreekt, wordt een schatting van de huurwaarde gemaakt en dient
deze schatting als grondslag voor de heffing.
Jammer genoeg zijn de kohieren van het redres van 1632 voor vrijwel geen enkele plaats
in Holland bewaard gebleven. De kohieren van 1733 bieden echter een blik op de situatie
van een eeuw terug, omdat zij tot doel hadden de grondslag van de heffing uit 1632 te
herzien. Zij bevatten daartoe zowel de oude als de nieuwe huurwaarden. Daardoor
hebben we een redelijk beeld van de huurbedragen die in 1632 werden vastgesteld.8
Zeker in Alkmaar, waar de stedenbouwkundige structuur van de stad zich niet wijzigde
in de tussenliggende periode, is dit een aanvaardbare veronderstelling. Ze wordt verder
ondersteund door het feit dat in de vier wijken die toentertijd in Alkmaar werden
onderscheiden de totale opbrengst van de verponding in 1632, 1718 en 1730 (juist voor
het redres) nagenoeg identiek was.
De sociaal-ruimtelijke structuur van Alkmaar in 1632
De in het Historisch Kadaster Alkmaar bijeengebrachte huurgegevens hebben als basis
gediend bij de vervaardiging van de hierna te bespreken kaarten. In figuur 2 is
informatie samengevat over de geschatte huurwaarde van 2392 woningen in Alkmaar
omstreeks 1632. De laagste jaarhuur van een woning bedroeg toen vier gulden en de
hoogste 488 gulden. De verschillen in gemiddelde huren per blok zijn uiteraard
