'Zedert eenige tijd, dat ik door geen staatkundige werkzaamheden verhinderd werdt,
heb ik mij begeven ter onderwijzing van de jeugd in allerlei takken van wetenschappen,
met dat gelukkig gevolg, dat er reeds een aental van 37 jongelingen dagelijks bij
afwisseling gebruik van maekt'. 21 maart 1795 is hij voor zes maanden tot representant
der burgers verkozen. Door Napoleon werd hij tot lid van de municipale raad benoemd.
Wie was Petras Schouten?
Petrus Schouten werd geboren op 9 oktober 1745 in Hoorn in een middenstandsgezin.
Hij studeerde in Leuven en werd na drie jaar studie in 1775 benoemd als kapelaan te
Amsterdam. In 1782 werd hij pastoor van Oegstgeest. Zijn belangstelling reikte verder
dan alleen het parochiewerk. Dat blijkt uit het feit dat hij in 1784 deelnam aan een
prijsvraag door de pas opgerichte Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. De opdracht
was op eenvoudige wijze en in kort bestek Gods bestaan duidelijk te maken. Verder
moesten de deelnemers de morele consequenties aangeven, die het bestaan van God had
voor de mens. De hele verhandeling moest tenslotte zo geschreven zijn dat de gewone
man van alle gezindten haar kon lezen. Dat wil zeggen ze mocht niet te ingewikkeld
filosofisch, noch te specifiek dogmatisch zijn.
Het is op zijn minst merkwaardig te noemen dat de rooms-katholieke pastoor van
Oegstgeest zich door de doelstellingen van het nieuwe genootschap aangesproken
voelde en de pen opnam om mee te dingen naar de uitgeloofde ereprijs. Onder de
zinspreuk 'Niemand zoeke zijn eigen, maar elk eens anders voordeel', (1 Kor.io:24,25)
zond hij zijn verhandeling in. De reden van zijn deelname zal voor een deel
voortgekomen zijn uit het feit dat Schouten als kind van zijn tijd vervuld was van het
ideaal van verheffing van het gewone volk door kennisvermeerdering. Verder zal een
zekere zendingsdrang hem niet vreemd geweest zijn. De Rooms-Katholieke kerk had tot
dusverre in de Hollandse situatie weinig gelegenheid gehad zich te profileren. Nog
merkwaardiger dan de deelname aan de prijsvraag van een niet-katholiek genootschap
is ongetwijfeld dat de deelnemende rooms-katholiek door een protestantse jury tot
winnaar werd uitgeroepen. Volgens Schouten zelf was men er op de algemene
ledenvergadering zeer verbaasd over geweest dat bij de opening van de bij de bekroonde
verhandeling behorende envelop bleek dat de winnaar een rooms-katholiek was en nog
wel een priester. Blijkbaar had Schouten met zijn betoog iets tot een breed publiek te
zeggen. Het juryrapport bijvoorbeeld laat ons zien dat het jurylid Bernardus Bosch, een
vrijzinnig en tegenover andersdenkenden zeer tolerant hervormd predikant, de
voorkeur gaf aan Schoutens inzending omdat de schrijver blijk gaf van enige
originaliteit en zijn bewijzen had uitgewerkt op 'eenen leertrant, die wonderlijk
geschikt was naar de vatbaarheid van den gemeenen man'A
Schouten had veel succes met zijn geschrift. Dat er in totaal zes drukken in omloop
gebracht zijn en dat achttien jaar na de eerste uitgave nog een herdruk het licht zag,
toont wel aan dat dit boek bij het lezend publiek van die tijd geen slecht figuur sloeg.
Pagina 22:
Petrus Schouten.
Gravure door LA. Claessens,
1794-
Topografisch-historische atlas,
Regionaal Archief Alkmaar
23
