Spaanse soldaten bij een huis in
Oudorp. Detail van het in 1603
door een onbekende meester
vervaardigde schilderij van de
belegering van Alkmaar in 1573.
Stedelijk museum Alkmaar
stad ontplooide, weggevaagd. Het joodse culturele en religieuze leven heeft zich nadien
nooit meer in Alkmaar hersteld. Ook andere slachtoffers moeten gememoreerd worden,
zoals de ruim veertig omgekomen mannen die bij het Alkmaarse verzet betrokken waren.
Tenslotte kunnen we niet voorbijgaan aan de ellende die de Arbeidsinzet teweegbracht.
Enkele honderden mannen werden naar Duitsland weggevoerd. De ontreddering die dit
tot gevolg had bij de achtergebleven gezinnen moet groot zijn geweest.5
Naast de burgerij waren vanzelfsprekend ook de gewone soldaten, die het vuile werk
moesten opknappen, slachtoffer van de oorlogen. In onze stad is zowel in de
geschiedschrijving over het beleg van 1573 als tijdens de achter ons liggende
herdenkingen weinig aandacht besteed aan de lotgevallen van de overwonnenen. Op
zich begrijpelijk, want dat is nu eenmaal het lot van de verliezer en bovendien waren de
soldaten in dienst van wat werd beschouwd als een onderdrukkend leger. Toch mag een
zekere compassie aan de dag worden gelegd voor de lotgevallen van deze mannen, die
vaak op duizenden kilometers afstand van hun geboortegrond strijd moesten leveren in
een onherbergzaam gebied. Het was de Nederlandse historicus en Spanje-kenner Johan
Brouwer die in 1933 in zijn prachtige studie Kronieken van Spaanse soldaten uit het be^tn van
den tachtijjaryen oorlog als eerste hun lotgevallen beschreef vanuit het perspectief van de
Spaanse soldaat. Pas veertig jaar later werd hij hierin gevolgd door de Engelse historicus
Geoffrey ParkerA De ontberingen die de Spaanse soldaten doormaakten in de Lage
14
