Herdenkingsrede
8 oktober 1999
Gerrit Valk
Uitgesproken op 8 oktober 19519 m de Grote of Sim Laurenskerk ter gelegenheid van de viering van
het Alkmaars Ontzet.
In 1991 brak een verwoestende oorlog uit op de Balkan, die in de daarop volgende jaren
tienduizenden slachtoffers eiste en onvoorstelbare aantallen burgers op de vlucht joeg.
Deze oorlog vond een voorlopig einde in 1995, nadat Bosnië onder curatele van de
Westerse gemeenschap werd gesteld. Afgelopen voorjaar brak de oorlog opnieuw uit,
ditmaal over Kosovo en gevreesd moet worden dat daarmee oorlogen in dit deel van
Europa niet definitief tot het verleden zijn gaan behoren. Nu is het mij opgevallen, dat
gedurende deze jaren door tal van mensen is verzucht, dat oorlogvoeren nu eenmaal in
het bloed van de Balkan-mens zit en dat daarin geen verandering zal komen. Ik heb
altijd bezwaar gemaakt tegen een dergelijke voorstelling van zaken. Behalve dat daaruit
een groot defaitisme spreekt over Zuidoost-Europa, wordt daarmee ook impliciet
gesteld dat wij in West-Europa toch heel wat beschaafder zouden zijn. Dat doet geen
recht aan de geschiedenis van de Balkan, die ook lange periodes van rust heeft gekend.
Daarnaast - en dat vind ik nog veel ergerlijker - spreekt uit een dergelijke opvatting een
arrogantie die volstrekt niet strookt met de geschiedenis van West-Europa gedurende de
laatste eeuwen. Zeker sinds de opkomst van de moderne natiestaat in de zestiende eeuw
kan gesproken worden van een bijna permanente strijd tussen de grootmachten in
West-Europa. In onze eeuw werden de bloedigste oorlogen uitgevochten tussen de
westerse machten. Oorlogen, die zowel in de jaren 1914-1918, als in de jaren 1939-1945
miljoenen en miljoenen slachtoffers maakten.
Alkmaar is in die volkerenstrijd tussen zeg maar de zestiende en de twintigste eeuw drie
keer op directe wijze betrokken geraakt, namelijk in de jaren van de Opstand - rond 1573 -,
in 1799 en gedurende de jaren van de bezetting tussen 1940 en 1945. Van een afstand bezien
is dat niet veel, zeker niet in vergelijking met andere delen van ons land of met andere
gebieden in West-Europa. Een reden waarom met name onze regio nauwelijks werd
getroffen door oorlogshandelingen ligt in het feit dat Noord-Holland met zijn Schermer,
