De Boekelermeer
Jonkheren, (trekarbeiders
en rietlanden in een polder
bij Alkmaar
Diederik Aten
Inleiding
De directe omgeving van Alkmaar bestond rond 1500 meer uit water dan uit land. Aan
de zuidkant vond men de Achtermeer en aan de westzijde de Berger- en Egmondermeer,
aan de noordkant het Zwijnsmeertje en de Vronermeer en ten oosten van de stad klotste
het zilte water van de Schermer. Reeds in de eerste helft van de zestiende eeuw waagden
Alkmaarders de eerste, voorzichtige pogingen om al dat water tot land te maken. De tijd
was hiervoor gunstig. De prijzen van landbouwproducten bewogen zich in opgaande
lijn. De pachten en grondprijzen stegen mee. Dat maakte investeringen in
landaanwinningsprojecten steeds aantrekkelijker.1
De gebroeders Jan en Willem Jansz., de een baljuw van de Nieuwburgen, de ander schout
van Alkmaar, waren de eersten die een bedijking aandurfden. Zij lieten hun oog vallen op
de Achtermeer. In 1527 verkregen beide broers permissie van de stad om dit meertje droog
te maken. Voor de zekerheid verzochten zij in 1532 ook nog een bedijkingsoctrooi aan de
landsheer, Karei V. Naar alle waarschijnlijkheid viel de Achtermeer een jaar later droog.
Daarmee was de eerste, echte droogmakerij in Nederland een feit2
Het voorbeeld van Jan en Willem Jansz. vond ruime navolging. In de loop van de
zestiende eeuw verdwenen alle meren rond Alkmaar -op de grote Schermer na- van de
kaart. Onder die meren bevond zich ook de Boekelermeer, gelegen aan de oostzijde van
Heiloo. De Boekelermeer is de laatste tijd regelmatig in het nieuws. Dit oude,
cultuurhistorisch interessante gebied wordt momenteel in hoog tempo volgebouwd in
het kader van de ontwikkeling van het bedrijventerrein Boekelermeer-Noord. Aan de
noordoostkant verrees enige jaren geleden de imposante nieuwe huisvuilverbrandings
installatie. In deze hoek is de Boekelermeer door het dempen van grote stukken van de
ringsloot al nauwelijks meer terug te vinden. Verder kwam prins Willem Alexander in
1997 naar het poldertje om de piekgasinstallatie van de Amoco in gebruik te stellen.
Het is maar bij weinigen bekend dat het kleine Boekelermeerpoldertje een boeiende
en belangwekkende geschiedenis kent. Het betreft bovendien een polder die vanouds in
een nauwe relatie met Alkmaar stond. De polderrekening werd in de zestiende en
