De nog niet gedempte Laat,
ca. 1871.
Topografisch-historische atlas,
Regionaal Atchief Alkmaar
In mijn boek zijn de namen van straten en steegjes door de tijd heen gevolgd aan de
hand van de verschillende kaarten (en de bijbehorende legenda's) die van de stad gemaakt
zijn, onder meer de kaarten van Jacob van Deventer ca. 1560, Lourens Pietersz. ca. 1573,
Cornelis Drebbel 1597, Joan Blaeu 1649 en zo verder tot de huidige stadsplattegrond. Dat
was bittere noodzaak, want alleen zo kon ik het stratenpatroon en de bijbehorende
namen in diachrone zin goed leren kennen. Dit aldus verkregen overzicht heb ik
aangevuld met verdere gegevens uit het straatbeeld of van bijzondere bebouwing, en
verbeterd met behulp van attestaties en beschrijvingen in kohieren, koopakten enz.
Confrontaties met de werkelijkheid van nu leverden vervolgens de nodige verrassingen.
Een eerste controletocht vond plaats op en achter het Canadaplein, dat door de vele
veranderingen historisch zo moeilijk te doorgronden is geraakt. Ik kon meteen een straat
uit het boek schrappen: de St. Matthiasstee^, die blijkbaar ongemerkt - hij stond nog op de
nieuwste kaart - was verdwenen. Het geeft aan dat ook binnen de oude binnenstad
voortdurend veranderingen opaeden. Over het algemeen heeft Alkmaar wel dezelfde
typische west-oostvorm behouden, die het eigenlijk al van meet af aan gehad heeft. De
stad is dijk na dijk oostwaarts opgerukt en op het water veroverd, fasen die te zien zijn in
het saatenpatroon. De demping, in de vorige eeuw, van vele grachten en sloten heeft de
oude binnenstad evenwel behoorlijk van uiterlijk doen veranderen, al bleven wel de
namen bestaan (de Laat), hoewel soms in gedempte vorm (Gedempte Nieuwesloot enz.).
Een volgende controletocht leverde een nog grotere moeilijkheid op: waar waren de
huisnummers, aan de hand waarvan men gewend is de huizen aan te wijzen? In het
winkelgedeelte van de stad zijn zij in de voortdurend veranderende puien ten onder
gegaan. Is er een trapgevel te zien op nr. 12? In de praktijk blijkt nummer 12 eerder te
16
