hier alvast "de Noord-Kennemer/Westfriese kern" willen noemen.
Om deze laatste berichten gaat het hier. Het geheel is geen letterlijke
historische bron van waar gebeurde feiten, maar een getuige van de
hoop en verwachting die hier blijkbaar in de jaren rond 1666 in sommi
ge kringen werden gekoesterd.
Analyse van de Noord-Kennemer/Westfriese kern
Als we de profetie in haar geheel doorlezen (dat valt met die oude taal
en gebrekkige spelling nog niet mee!) zijn er direct een paar dingen die
opvallen. Veel zogenaamde tekenen hebben betrekking op gebeurtenis
sen te Haarlem (art. 2-6, 10). Een tweede blokje van berichten en voor
spellingen betreft Alkmaar en Schoorl en hun omgeving (art. 7-9). Daar
bij gaat een deel met nadruk over de wegen in de Heerhugowaard, die
in 1631 in gebruik werden genomen en hun naam kregen.12 De eerder
genoemde andere versies concentreren zich op Haarlem en Leiden,
Scheveningen en Amsterdam. Zij maken een jongere indruk dan ons
pamflet, met latere toevoegingen.
In "onze" profetie zijn minstens twee afzonderlijke tradities gecombi
neerd. Flament heeft ruim honderd jaar geleden al beredeneerd, dat het
meegedeelde over Haarlem niet ouder kan zijn dan 1665/1666. En Frij—
hoff heeft in 1977 en 1978 aannemelijk gemaakt, dat dit Haarlemse stuk
hoogstwaarschijnlijk uit de pen is gevloeid van de priester Nicolaas Bos
man, zelf uit Haarlem afkomstig. Enige tijd nadat hij benoemd was tot
pastoor in De Rijp (ca. 1665), wilde hij zijn medegelovigen op deze ma
nier moed inspreken. Hij wilde hen ervan doordringen, door middel van
een aantal "intussen vervulde voorspellingen van pater Brugman", dat nu
zeer spoedig (bedoeld was: vóór het einde van 1666) de grote bevrijding
van de rooms-katholieken stond te gebeuren. Vermoedelijk heeft hij ook
zelf min of meer geloofd en zeker gehoopt, dat het nu vlak voor de deur
stond."
Het jaar 1666 gold als een wonderjaar. Volgens een toen al eeuwenoud
rijmpje zou er een geweldige omwenteling plaatsvinden, wanneer een
drietal heiligendagen zou samenvallen met respectievelijk Pasen, Pinkste
ren en sacramentsdag.14 25 april is het feest van de evangelist Marcus, 13
juni van de minderbroeder Antonius van Padua en 24 juni van de apos
tel Johannes. 25 april is tevens de allerlaatste dag waarop Pasen kan val
len; dit fenomeen komt gemiddeld maar een keer per eeuw voor. Maar
als Pasen op 25 april valt, vallen Pinksteren en sacramentsdag automa
tisch op de feestdagen van de twee andere heiligen. Zo'n enorm toeval
was het dus helemaal niet.
1666 nu was zo'n jaar volgens de nieuwe Gregoriaanse kalender, die ook
16
