geen Alkmaars burger en heeft hij zelfs nooit de stad bezocht. Dat kan
dus niet de reden van de dubbele straatnaamtoekenning zijn geweest.
Kortom: een enigszins intrigerende figuur.
Jan Brugmans geboorteplaats en -jaar zijn onbekend. Omstreeks 1424 is
hij te 's-Hertogenbosch ingetreden in de bedelorde van de minderbroe
ders. Na studies te Parijs en een verblijf in Spanje was hij in de jaren
rond 1439 monnik in het Goudse minderbroedersklooster. Hij ging in
Den Haag bij de Bourgondische regering pleiten tegen het optreden van
de observanten, een strenge, haast fundamentalistische richting onder de
minderbroeders, en later richtte hij zich met zijn pleidooien zelfs meer
dan een jaar lang in Rome tot paus Eugenius IV. Maar in 1445 bekeerde
hij zich plotseling zelf tot die strikte richting der observanten.Vanaf dat
moment werd hij een vurig pleitbezorger voor de observantie en dat
bleef hij tot zijn dood. In die hoedanigheid reisde hij vele Nederlandse,
Duitse en Belgische steden af en preekte daar voor het volk en in kloos
terkapellen. Zijn optreden in Amsterdam in 1462 tegen de stadsoverheid
bezorgde hem meteen het spreekwoord "al constu callen als Brugman",
dat intussen gemoderniseerd tot "praten" dus al 535 jaar in gebruik is!
Ziekte dwong hem in 1463 te stoppen met zijn preekreizen, en in 1473
overleed hij in Nijmegen. In de jaren 1464-1470 moet hij nog veel
geestelijke werken geschreven hebben, vooral in het Nederlands, waar
onder minstens twee liederen die afgelopen winter nog in Alkmaar ge
klonken hebben. Deze literaire productie leverde hem dus vijf eeuwen
na zijn dood het tweetal straten in Alkmaar op.
Maar het merkwaardige is nu, dat hij in zijn eigen tijd en de eerste vier
eeuwen na zijn dood helemaal niet de reputatie van een schrijver had.
Wel natuurlijk van prater en preker! En overigens nog vanwege iets an
ders, waarvoor hij in Alkmaar en omgeving - maar beslist niet alleen daar
- eeuwenlang befaamd moet zijn geweest.
Wie was hij volgens de 17e- en 18e-eeuwers?
Natuurlijk hebben de minderbroeders de nagedachtenis van pater Jan
Brugman om hun eigen redenen in ere gehouden. Voor hen was hij een
van de grote voorvechters van de strenge regelonderhouding onder de
franciscanen in de Lage Landen geweest. Die richting had het in de orde
in 1517 gewonnen, dus ligt het voor de hand dat degenen die deze over
winning hadden voorbereid, werden vereerd als helden en halve of zelfs
hele heiligen. De strijd had geduurd van ongeveer 1415 tot 1517 en was
niet alleen lang maar ook fel geweest. Omdat hij vooral tussen de mon
niken en de kloosters onderling was uitgevochten, waren alle strijdge-
schriften in het Latijn gesteld. Dus is het geen wonder dat de buiten-
13
