Boekennieuws
Glans en Glorie van de Grote Kerk. Het interieur van de Alkmaarse Sint Lau-
rens (Alkmaarse Historische Reeks X), Hilversum (Verloren), 1996, 274
blz., ISBN 90-6550-148-7
In zijn Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst betoogde de
schilder/schrijver Samuel van Hoogstraeten dat het te betreuren viel dat
er na de Reformatie in Nederland geen kerkelijke opdrachten meer
werden verstrekt. Onder protestants toezicht was het afgelopen met de
traditionele katholieke uitbundigheid in kerkelijke decoraties. Voor kun
stenaars betekende dit wegvallen van mecenaat een ernstige aderlating.
dat de konst, sedert de Beeltstorming in de voorgaende eeuw, in
Holland niet geheel vernietigt is, schoon ons de beste loopbaenen, nae-
mentlijk de kerken, daer door geslooten zijn, en de meeste Schilders zich
dieshalven tot geringe zaeken, jae zelfs tot beuzelingen te schilderen, ge-
heelijk begeeven".1 Deze opmerking wordt door zowel historici als
kunsthistorici met regelmaat aangehaald, bijvoorbeeld om te dienen als
uitgangspunt voor een exposé over de al dan niet moeilijke economische
positie van kunstenaars in de zeventiende eeuw of om aan te geven
waarom er in die eeuw zo weinig kerkelijke kunst gemaakt werd.2
De vraag is in hoeverre de kerken inderdaad waren afgevallen als poten
tiële opdrachtgevers voor kunstwerken. De geschiedenis van de kunstop
drachten bestemd voor de Alkmaarse Grote of Laurenskerk lijkt de op
vatting van Van Hoogstraeten in redelijke mate tegen te spreken. Er zijn
voor die kerk na de Reformatie ook nog volop opdrachten verstrekt; die
hebben zelfs nagenoeg hetzelfde karakter als de kunst van voor de beel
denstorm. De Laurenskerk bleef vanaf de bouw een kerk van stedelijk
belang. Ongeacht katholieke of protestantse overtuiging werd ze met het
oog op haar betekenis door de eeuwen heen als centrum voor stad en
burgerij gesierd met kunstwerken.
Deel tien van de Alkmaarse Historische Reeks is in zijn geheel gewijd
aan het interieur van de Laurenskerk. Het is een bijzonder informatief
boek met twaalf bijdragen geschreven door specialisten. Betreurenswaar
dig is dat de artikelen in willekeurige volgorde zijn afgedrukt. Om on
duidelijke redenen is niet gekozen voor een chronologisch overzicht. In
deze recensie wil ik die - voor zover mogelijk - echter wel aanhouden.
De belangrijkste data zijn de volgende. De bouw van de Laurenskerk
werd begonnen in 1470. Ze werd ontworpen door leden van de Zuid-
Nederlandse architectenfamilie Keldermans. Het is een kruisbasiliek in
de stijl van de "Brabantse gotiek".Tussen 1512 en 1521 werd ze gewijd.
23
