der maakt is het feit dat al zijn eruditie hem niet verhinderde een man
van de praktijk te worden. Hij ambieerde geen carrière als professor,
maar was gelukkig als praktizerend arts, 52 jaar lang, eerst in Alkmaar, en
sinds 1557 als stadsmedicus in Delft. Al die jaren toonde hij zich een ge
dreven arts en nauwkeurig waarnemer die plichtsgetrouw zijn observa
ties over patiënten en hun ziektes noteerde. Aldus verzamelde hij zo'n
1350 Observationes, die verdeeld over 41 boeken tussen 1584 en 1609
werden gepubliceerd. Deze Observationes geven een fascinerend beeld
van de denkwereld van Pieter van Foreest, zijn medische praktijk, zijn
patiënten en hun ziektes en beslommeringen. Ook Alkmaarse cliënten
treffen we in de boeken aan, zoals bijvoorbeeld Andries Willemsz. Ouds
hoorn, volgens Van Foreest de rijkste man van Alkmaar in die dagen.
Hoewel rijk was Oudshoorn zeker niet gelukkig: daarvoor was hij vol
gens Van Foreest te gallig van constitutie en door zijn lange en magere
lichaamsbouw voorbestemd tot wegkwijnen en hectische koorts. Ouds
hoorn was een gevoelig man, peinzend van aanleg, en gauw bedroefd of
bezorgd, al kon hij soms uitbarsten in woedeaanvallen. Slecht nieuws
kon hij moeilijk verwerken. Toen zijn dochter Cornelia na een lang
ziekbed overleed werd hij dan ook zo depressief dat hij langzaam uit
teerde en hectische koorts kreeg. Daar kwam het bericht bovenop dat de
door hem gekochte vesting Zevenbergen door een zware storm groten
deels verwoest was. Oudshoorns lot was daarmee bezegeld. Weliswaar
werd de hulp van Van Foreest ingeroepen, maar veel te laat, zodat diens
therapieën en medicamenten niets meer uithaalden. Op 19 augustus
1555 overleed Andries Willemsz. Oudshoorn.
Zijn weduwe Wilhelmina had jaren later meer geluk toen zij ziek in bed
lag, geveld door koorts, hevige dorst, een droge zwarte tong en vreselijke
pijnen en hittegevoel in de nieren. Van Foreest begreep al snel de oor
zaak van haar ziekte. Wilhelmina hield van goed eten, en dat was voor
een weduwe niet zonder gevaar. Goede maaltijden, zo wist Van Foreest
te melden, plegen bij vrouwen de geslachtsdrift aan te zetten, en juist
daar kon Wilhelmina als eerzame weduwe geen gevolg aangeven. Het
resultaat liet zich raden: verhitte nieren en een ophoping van gal, met
koorts als gevolg. Met medicamenten, aderlatingen, laxeermiddelen en
een licht dieet behandelde Van Foreest de zieke Wilhelmina. En met suc
ces: na 17 dagen werd zij beter, "magna cum nostro honore".
Twee andere Alkmaarse patiënten van Pieter van Foreest kennen we
dankzij portretten van Maarten van Heemskerck zelfs van gezicht: An
dries Willemsz. van Sonnevelt en diens vrouw Wilhelmina Palinck (zie
de afbeeldingen). Op 14 september 1557 werd Andries Willemsz. van
Sonnevelt geveld door een dubbele derdedaagse koorts, die de eerste dag
17
