Een Alkmaars liedboekje uit 1735
Bij een Limburgs antiquariaat werd in het najaar van 1996 een voor Alk
maar interessant liedboekje aangeboden. Het draagt de titel Het nieuw
vermeerderde Alkmaars liede-boekje, bestaande in veelderhande bruylofts-liederen,
herders-satigen en anderen en werd in 1735 gedrukt in Alkmaar door Si-
mon van Hoolwerf. Het Regionaal Archief besloot dit werkje te kopen.
Om verschillende redenen is het een bijzondere aanwinst voor de col
lectie oude Alkmaarse drukken van de bibliotheek. Zo bezit het Archief
al verscheidene liedboekjes. Sommige daarvan zijn in Alkmaar uitgege
ven, maar een echt Alkmaars liedboekje ontbrak tot nu toe in de collec
tie. Verder kan worden opgemerkt
dat het liedboekje een apart genre
vertegenwoordigt; het is een zoge
naamd lokaal liedboekje, dat wil
zeggen dat in de titel de naam van
een stad of dorp voorkomt. Zo zijn
er onder andere Amsterdamse,
Haarlemmer, Enkhuizer, Delftse en
Alkmaarse liedboekjes. In de ze
ventiende eeuw had praktisch elke
stad in het gewest Holland zijn ei-
Hei liedboekje. Foto: Regionaal Archief Alkmaar. ggn liedbundd Dit gold ook voor
sommige Noord-Hollandse dorpen, onder meer Kolhorn en Middelie.
Het Kolhorner liedboek, dat in 1662 te Alkmaar werd gedrukt, is helaas
verloren gegaan. Van het liedboek uit Middelie, dat in 1651 werd uitge
geven te Edam, is slechts één exemplaar bewaard gebleven. Het bevindt
zich in de Amsterdamse universiteitsbibliotheek.
Bij de lokale liedboeken kunnen overigens twee soorten worden onder
scheiden: bundels met geestelijke en bundels met wereldlijke liederen.
Alkmaar komt de eer toe de plaats te zijn waar het oudste geestelijke lo
kale liedboek werd gedrukt. Dat was het Pruys Liedt-boeck, dat in 1604
door Jacob de Meester voor de Nederlandse doopsgezinde gemeente in
Danzig werd gedrukt. In 1607 verscheen het Tweede Pruys Liedtboeksken,
wederom te Alkmaar bij dezelfde drukker. Dit wijst er op dat er in die
tijd nauwe banden bestonden tussen de doopsgezinde gemeenten van
beide steden. Overigens kan worden opgemerkt dat veel geestelijke lied
boeken, die in de eerste helft van de zeventiende eeuw verschenen een
duidelijke doopsgezinde signatuur droegen. Bekend is in dit opzicht het
Liedt-boeck, inhoudende schriftuerlijcke vermaen-liederen, claeg-liederen, gliebe-
den van de Alkmaarse doopsgezinde leider Hans de Ries, dat overi-
10
