Een grote ingreep, qua omvang enigszins re vergelijken met de vestingwerken uit
de 16de en 17de eeuw, was de aanleg van het Noordhollands Kanaal door en langs
de stad in de jaren 1821-1823. E)oor de aanleg van het kanaal kwam de noordoost
hoek van de stad, met het Veneetsehe Eiland, 't Hondsbosch, het Heiligland en de
Tienenwal, van de rest geïsoleerd te liggen en verdween aan de noordrand van de
stad het grootste deel van de stadswallen. Het kanaal volgde gedeeltelijk de singel
gracht maar maakte aan de noordoostkant van de stad een zodanig ruime bocht dat
er een flink stuk grond aan het bezit van de stad kon worden toegevoegd. Hierop
werd vervolgens het Victoriepark aangelegd. In totaal kreeg de stad er een kleine 3
hectare land bij.
Voor de aanleg van het kanaal moest binnen de gemeente Alkmaar een grote hoe
veelheid aan particuliere terreinen worden onteigend, bij elkaar zo'n 10 hectare."
Het was aanvankelijk niet duidelijk wie voor de kosten die dit met zich meebracht,
zou opdraaien. De aanleg was een rijksaangelegenheid, maar Alkmaar had een
groot economisch voordeel te verwachten als het kanaal door de stad zou worden
aangelegd. Bij het K.B. van 13 april 1820, waarin bekend werd gemaakt dat het
kanaal gedeeltelijk door de stad zou worden geleid, werd daarom tevens bepaald dat
de stad Alkmaar zou moeten zorgdragen voor de ontruiming van alle daarvoor
benodigde terreinen en ook zou opdraaien voor alle schadeloosstellingen. De stad
wilde hier echter niet aan en wist te bewerkstelligen dat bij K.B. van 27 juli 1821
werd bepaald: dat degebouwen en de grond, welke aan bijzondere personen in gemelde
stad toebehooren, en geamoveerd of gebruikt moeten worden, om de rigting van het groot
Kanaal door Noord-Holland te voltooijen, even als de landen en de gronden buiten de stad
gelegen, voor rekening van het Rijk mogen worden ingekocht en de eigenaars daar voor
schadeloosgesteld,...".
Met de aanleg van het Noordhollands Kanaal werd een aanzet gegeven tot de gehe
le ontmanteling van de vestingwerken. Aan de noordoostzijde verdwenen de stads
wallen volledig, aan de zuidwestkant werden ze in de loop der tijd getransformeerd
tot een stadspark. Deze terreinen bleven eigendom van de gemeente.
Vergroting Waagplein
In de ïpde eeuw werd er, behalve voor de bovengenoemde projecten, door de
gemeente zeer weinig grond aangekocht of verkocht.
Zoals gezegd vonden er regelmatig kleine aankopen plaats om pleinen en straten
aan te leggen of te verbreden. Een vrij ingrijpend project in dit verband was de ver
groting van het Waagplein in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het plein besloeg
vóór die tijd nog niet de helft van de huidige oppervlakte. Het noordelijk deel van
het huidige plein werd nog geheel in beslag genomen door een conglomeraat van
winkels, cafés en werkplaatsen.
