De zuilen
Wie tegenwoordig in de kerk gaat kijken, ziet duidelijk hoe zuilen en
zuilbasementen zijn opgebouwd uit grote stukken geelwitte Ledesteen,
afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden. De stenen van de zuilen en
hun basementen zijn niet altijd in het zicht geweest, maar waren evenals
de kerkmuren van een afwerklaag voorzien. Overigens was de wijze,
waarop de afwerklagen aangebracht waren, aan mode onderhevig, terwijl
ook de samenstelling van het materiaal niet steeds gelijk was.
In Saenredams tijd waren de zuilen en basementen nog effen afgewerkt:
de zuilen in een witte kleur, net als de kerkmuren, de basementen een
tint donkerder. Omstreeks 1700 waren die zuilbasementen niet alleen
van een nog veel donkerder tint voorzien, maar bovendien waren ze
afgezet met witte schijnvoegen, zodat ze, zoals Pronks tijdgenoot
Eikelenberg in 1705 in een van zijn geschriften opmerkte, "wel schijnen
van hardsteen te zijn opgehaalt".17 Bij de vorige restauratie (1923-1946)
werden alle afwerklagen verwijderd, maar her en der zijn op de base
menten nog kleine sporen van een donkere afwerklaag achtergebleven.
Koorhek en koorbanken
Tot de kerkmeubelen die nog van kort na de bouwtijd van het kerkge
bouw dateren, behoren het gotische koorhek en de gotische koorban
ken. Wel werden ze allebei na de
Hervorming aan het eind van de 16de
eeuw aangepast aan het nieuwe gebruik
van de kerk. Zo werden de twee smalle
deuren aan de zijkanten van het koorhek
samengevoegd tot een brede dubbele
deur, meer naar het midden geplaatst. De
koorbanken, die oorspronkelijk in twee
rijen terzijde van het koorhek stonden
opgesteld (de ene helft van de zetels
langs de noordzijde van het koor, de
andere helft langs de zuidzijde) werden
verplaatst naar de oostkant en samenge
voegd tot een doorlopende reeks die de
ronding van de koorabsis volgt. In deze
gewijzigde vorm gaf Pronk de beide
gotische kerkmeubelen weer op zijn
tekening.
Wie tijdens een bezoek aan de Grote
Kerk het koorgestoelte gaat bekijken,
Het merkwaardige beest aan het zuidelijke uiteinde van
het koorgestoelte. Foto:Joop Elsinga.
12