wel met een oudere benaming aangeduid als gasthuizen - moet gezien
worden tegen de volgende achtergrond: het katholieke volksdeel in ons
land, dat sinds de Reformatie aan het eind van de 16de eeuw niet
dezelfde rechten had genoten als de hervormden, begon die achterstand
in te halen. Men spreekt in dit verband van de Katholieke Emancipatie.
Daarbij kwam met name bij de gegoede burgerij de wens om te komen
tot ziekenhuizen, waar wat meer comfort en rust was dan in de oude
stedelijke gasthuizen. De nieuwe katholieke ziekeninrichtingen kwamen
over het algemeen aan beide wensen tegemoet.
Ook in Alkmaar is dat het geval geweest. Het initiatief tot de bouw van
het St. Elisabethgesticht aan de Emmastraat was genomen door de
C.J.M. Bottemanne, sinds 1883 bisschop van Haarlem, maar uit Alkmaar
afkomstig. Onder de voorvechters voor de bouw vond hij deken
Ruscheblatt van de Alkmaarse St. Laurentiuskerk aan het Verdron-
kenoord. De zorg voor de patiënten zou komen te berusten bij de zus
ters van de congregatie der Zusters Augustinessen, die ervaring met
ziekenhuiswerk hadden. Zij hadden zich in 1886/1888 vanuit
Dendermonde in Delft gevestigd en vanuit Delft stichtingen geopend in
Rotterdam (1892) en Den Haag (1895). Als architect voor het
St.Elisabethgesticht werd J.H.Tonnaer uit Den Haag aangetrokken, die al
eerder voor de Augustinessen gewerkt had. Hij was een leerling van de
bekende architect Pierre Cuypers en ontwierp net als zijn leermeester in
neogotische stijl. Het kleine ziekenhuis aan de Emmastraat, met twee
ziekenzalen van acht bedden en acht eenpersoonskamers, was eind 1897
gereed en is tot de inwijding van het ziekenhuis van Stuyt in 1927 als
ziekenhuis in gebruik geweest. Daarna deed het dienst als bejaardenhuis
onder een nieuwe naam: Huize St. Augustinus". In 1977 werd het afge
broken in verband met de bouw van een nieuw Huize St. Augustinus.
De heilige Elisabeth
Katholieke instellingen dragen dikwijls de naam van een heilige. Voor
ziekenhuizen werd vaak Sint Elisabeth van Thüringen gekozen. Er kan
in dit verband bijvoorbeeld gewezen worden op het Elisabeth Gasthuis
in Haarlem (1871-1873), op het St. Elisabeth
Gesticht in Amsterdam (1887-1890) en op het
St. Elisabeth Gasthuis in Arnhem (1890-1893).
Elisabeth werd geboren in 1207 als dochter van
een Hongaarse koning en werd al jong uitgehu
welijkt aan Lodewijk van Thüringen. Reeds bij
haar leven was zij beroemd vanwege haar grote
naastenliefde en hulpvaardigheid. Nadat haar man
6
