uitgevoerd, maar in ijzer. De spantbenen zijn van ijzeren balken met een
ongelijkzijdig T-profiel. Tussen de spantbenen zijn slanke ijzeren trek-
stangen aangebracht.
Er zijn diverse manieren om trekstangen in een ijzeren kapconstructie
aan te brengen. Het zou het eenvoudigst zijn geweest om (horizontale)
trekstangen te plaatsen tussen de voetpunten der spantbenen, die via ver
ticale stangen waren verbonden met de toppen der spanten. Maar omdat
de technische installatie, inclusief de zojuist beschreven hijsbalk zoveel
hoogte vereiste, was een oplossing met horizontale trekstangen in de
voet van de kap niet mogelijk. Daarom werd hier gekozen voor een
constructie, waarbij tussen de voetpunten der spantbenen tweedelige
trekstangen kwamen, die in het midden opgeknikt waren, zodat er vol
doende ruimte overbleef rond de hijsbalk en al wat zich verder in de
ruimte bevond.
Een dergelijke eenvoudige ijzeren kapconstructie, vermoedelijk ontstaan
uit economische overwegingen, is verder in de regio maar ook daarbui
ten op dit moment niet bekend.12 In ieder geval heeft de door Groen
bedachte constructie zich goed gehouden.
Een monument om voor het nageslacht te bewaren
Het zal uit het bovenstaande duidelijk worden dat het gebouwtje dat de
Alkmaarse architect Laurens Groen in 1912/1913 ontwierp voor het ge
maal van de Overdiepolder niet zomaar een gebouwtje is, maar dat het
tal van bijzondere kenmerken heeft, die het duidelijk onderscheiden van
soortgelijke gebouwen.
Het is dan ook toe te juichen dat de provincie Noord-Holland afgelo
pen jaar het besluit genomen heeft om het op de Provinciale Monu
mentenlijst te plaatsen. Overigens zij hier nog eens nadrukkelijk opge
merkt dat die plaatsing niet alleen het gebouwtje betreft, maar ook het
dieselgemaal daarin. Dieselgemalen zoals deze zijn in het begin van de
20ste eeuw op tal van plaatsen in ons land toegepast, maar inmiddels zijn
zij zo zeldzaam geworden, dat plaatsing op een monumentenlijst raad
zaam is.
Dat het dieselgemaal van de Overdie-en Achtermeerpolder ooit eens op
een monumentenlijst geplaatst zou kunnen worden door het nageslacht,
daarvan zullen noch de initiatiefnemers van het gemaal, noch de firma
Werkspoor, noch de architect zich ten tijde van de bouw bewust ge
weest zijn.
Carla Rogge
Met dank aan Piet Verhoeven, die mij als eerste op het bijzondere dieselgemaal wees. Zon
der zijn belangstelling voor en opmerkingen over het gemaal zou dit artikel niet deze
vorm gekregen hebben.
102