De penning voor de Wedstrijden voor Handwerkslieden in Nederland is
een typisch voorbeeld van een 19e Eeuwse fabriekspenning. Op de
voorzijde staat een maagd afgebeeld die een palmtak boven een zittende
handwerksman houdt. Linksonder zijn twee namen vermeld: Jünger D
en Menger. Jünger is de directeur van het bedrijf waar de penning is
gemaakt en Menger de maker of ontwerper. Toen in de 19e eeuw de
vormgeving van de ontwerpen meer en meer achteruitging werd o.a.
door de stempelsnijder J.EM. Menger van 's Rijks Munt in Utrecht
geprobeerd om de kwaliteit van de ontwerpen te verbeteren. Overigens
kon men toen in vele categorieën prijzen winnen. Een van de penning
en is bijvoorbeeld toegekend voor vogelkooimaken.
Een andere prijspenning stamt uit 1923 en is een 4e prijs bij een wed
strijd van Fortuna's bakkerij.
Hedendaagse penningen en penningkunst
Behalve de hiervoor genoemde, zijn er meer groepen of categoriën
penningen te noemen, zoals bijvoorbeeld sier- of pronkpenningen. Zij
hebben geen ander doel dan de naam aangeeft.
Het maken van penningen is niet zoals bij munten het geval is alleen
aan de staat voorbehouden en evenmin streng gebonden aan regels
betreffende vorm, vormgeving en formaat. De penningkunst heeft zich
daarom met veel grotere artistieke vrijheden kunnen ontwikkelen.
Binnen de traditionele ronde vorm hanteren de kunstenaars de vormen
taal van hun tijd. Zo zijn de invloeden van bijvoorbeeld de barok, de
rococo-stijl, het classicisme, de art nouveau en de art deco duidelijk
terug te vinden in de penningen uit die periodes. In de jaren vijftig van
onze eeuw worden de lossere vormen, die dan in de Nederlandse beeld
houwkunst de boventoon voeren ook op penningen toegepast.
Beeldhouwers, en niet langer gespecialiseerde penningontwerpers, be
paalden en bepalen het gezicht van de penning, die dan meer op een
miniatuur reliëf gaat lijken dan op de oorsponkelijke muntvorm. Naast
door opdracht gebonden penningen ontstaan er vrije ontwerpen. De
laatste vijfentwintig jaar is met alle traditionele aspecten van de penning
geëxperimenteerd. Nieuwe materialen worden gebruikt en naast de tra
ditionele, worden ook nieuwe technieken, afkomstig uit de edelsmeed
kunst, toegepast. De penning is een kunstvoorwerp geworden. Daarmee
komt soms het herdenkingskarakter, dat zo nauw samenhangt met het
gebruik van het onvergankelijke metaal, op losse schroeven te staan.
Slechts het kleine formaat en de mogelijkheid tot vermenigvuldiging
herinneren dan nog aan het oude idee van de penning.
In Alkmaar, een stad met een rijke historie en toekomst-gerichte activi-
97
