me van Bonn, Huy, Limburg, Rheinberg en Geldern in 1703 (overwin ningen van de bondgenoten Engeland, de Republiek en Pruisen op de Fransen in de Spaanse successie-oorlog). Op de keerzijde staan twee grote bussen, de een met het opschrift Prysen en Nieten, de ander met Spreuken en Namen. Daartussen staat een kind dat de twee door hem uit de bussen getrokken papier vertoont. De wat vreemde combinatie van de voorstellingen op voor- en keerzijde van de penning wordt door C.W. Bruinvis in zijn artikel: "De Alkmaarse Loterijpenning" in het Tijdschrift van het Genootschap voor munt- en penningkunde (1879) als volgt verklaard: "Wij vermoeden dat Smeltzing, toen de aannemers der loterij zich tot hem wendden, een penning onderhanden had op de inneming van Bonn, Huy en Limburg: dat het onderwerp daarvan recht geschikt werd geacht om den penning begeerlijk en het plaatsen der loten bevorderlijk te maken; en dat de keerzijde de zinnebeelden eener loterij ontving, maar zonder eenige plaatselijke aanduiding, opdat de penning ook tot aanmoediging van andere loterijen dan de Alkmaarsche zou kunnen dienen. De namen van Rhinberg en Gelder schijnen als die van nieuwe vermeesteringen nader in de afsnede der voorzijde gebracht te zijn, immers de staande vrouw draagt aan haar lans drie burgtkronen en achter haar zien wij 3 steden, (de heer Dirks meende 5); waarschijnlijk acht de heer D. dat zij het lot of de kans op het geluk voorstelt, daar zij eenige meer of minder groote geldbuidels in de linkerhand houdt, 't Kan zijn, dat bedoeld is haar in een genius van de gelukskans te metamorphoseeren, maar wij veronderstellen, dat zij te voren iets anders heeft moeten verbeelden, en dat de buidels zoo diep in den stempel gesneden zijn om daardoor een ander te voren aanwezig attribuut weg te werken". De penning is zeer zeldzaam. Gebruikspenningen Tot gebruikspenningen behoren onder meer de reken- of legpenningen, gildepenningen, legitimatiepenningen en vroedschapspenningen. Zij dienden als legitimatiebewijs, als bewijs van aanwezigheid of zoals de belastingpenning als bewijs van betaling. Veelal zijn zij van een simpele voorstelling voorzien, aangezien ze in de allereerste plaats funktioneel bedoeld waren. Een voorbeeld van een belastingpenning is de honde penning, waarmee men kon aantonen dat men zijn hondebelasting betaald had. De oudste hondepenning stamt uit 1797. Ook thans zijn er nog gemeenten die deze penning gebruiken. Van Alkmaar zijn honde penningen bekend vanaf 1883 tot 1950. Op de penning staat steeds een 89

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 1993 | | pagina 88