handeld worden, maar ook dat we inderdaad te maken hebben met de
zinnebeeldige uitbeelding van "de heerlijckheyt der deughden".
De opdrachtgever en de decoratie van zijn huis
Wie was de opdrachtgever van de brede symmetrische gevel met zijn
bijzondere erker? Dat is Simon Schagen geweest. C.W. Bruinvis geeft
over hem in het tijdschrift Oud-Holland (1915, p. 8 t/m 14) in zijn arti
kel "Het huis "Het Moriaanshoofd" te Alkmaar en zijn bewoners" nade
re bijzonderheden, die hier beknopt nog eens worden herhaald. Simon
Schagen was in 1691 geboren, als telg van een regentenfamilie. In 1709
ging hij in Leiden studeren. Daar promoveerde hij in 1711 tot doctor in
de rechten. Toen hij 25 was, in 1716, trad hij in het huwelijk met
Cornelia Kraft. Vervolgens bekleedde hij een reeks van aanzienlijke
functies in de stad. Zo werd hij voor de jaren 1718 en 1719 tot schepen
benoemd, in 1719 bovendien tot lid der vroedschap. In 1718 heeft hij
het huis Moriaanshoofd aan de Langestraat gekocht. In de daaropvol
gende jaren zal hij aan de ingrijpende modernisering van het bestaande
pand begonnen zijn. Het komt meermalen voor dat men in de decoratie
van een huis uit de 18de eeuw het beroep of de interesses van de op
drachtgever terugvindt. Dat is ook hier het geval. In de erker van het
huis van Simon van Schagen, die immers doctor in de rechten was, is
de centrale plek ingeruimd voor de symbolische voorstelling van "de
Rechter". Aan weerszijden daarvan zijn, op symmetrische wijze, symbo
lische voorstellingen gegroepeerd van goede eigenschappen of deugden,
die de rechter van pas komen. De Nederlandse editie van Ripa's
Iconologia geeft steeds bij elk begrip eerst de Italiaanse term, daarna de
Neder-landse. In dit verhaal wordt dat ook gedaan. De goede eigen
schappen of deugden waarmee de symbolische voorstelling van "de
ludice (Rech-ter)" wordt omringd, zijn van binnen naar buiten: de
Prudenza (wijsheid en voorzichtigheid), Sapienza (wijsheid), Ragione
(rede) en Vigilanza (waakzaamheid).
De ludice (Rechter)
Niet iedereen zal het middelste tafereel onmiddellijk met het begrip
ludice (Rechter) in verhand brengen. Het is zelfs nog tamelijk lastig om
te onderscheiden wat er nu precies op dit zo belangrijke tafereel te zien
is. Maar wie lang genoeg blijft kijken ontdekt tenslotte bovenin een
adelaar met uitgespreide vleugels, gezeten op wat een keukenweegschaal
lijkt, maar hij nadere beschouwing een ouderwets uurwerk blijkt te zijn
met slechts één wijzer. Daarvoor drie open geslagen boeken. Geheel
vooraan een roede, waaromheen een slang geslingerd is.
In Ripa (1644, p. 434) leest men, onder het kopje "ludice (Rechter):
