Besloten werd om de binnenzijden van de
luiken slechts te reinigen. Toen er pogin
gen werden ondernomen om de sterk ver
vuilde en gecraquelleerde vernislaag op te
lossen, bleek tot ieders verrassing dat ook
de bruine verflaag meekwam, zodat de
17de eeuwse hout-imitatie van Adriaan
Valk weer tevoorschijn kwam. Er konden
nu twee dingen worden gedaan: de hout
imitatie handhaven of deze weer bedekken
met een bruine verflaag. In nauw overleg
met de deskundigen die bij de restauratie
van de luiken zijn betrokken werd besloten
om voor de eertste oplossing te kiezen.
Hoewel de binnenzijden van de luiken nu
dus een combinatie bevatten van een 17de
eeuwse ondergrond met een 18de eeuwse
decoratie van engelen, leek deze oplossing
de beste, omdat zo het uiterlijk van de
17de eeuwse luiken toch zeer dicht bena
derd werd, zonder dat er onherstelbare
ingrepen hadden plaatsgevonden. Men
kan immers de luiken op eenvoudige wijze
weer hun 18de eeuwse uiterlijk geven, of
alsnog proberen om de 17de eeuwse enge
len ook nog tevoorschijn te halen, als men
denkt daarvoor de benodigde technische
vaardigheden te hebben".
Het gezegde dat de laatste loodjes het
zwaarst wegen is ook op deze restauratie
van toepassing. Voordat het orgel in mei/
juni 1987 officieel wordt opgeleverd zullen
ook nog de door Van Everdingen beschil
derde buitenzijden van de luiken gerestau
reerd moeten worden. Ze zijn aangetast
ten gevolge van het feit dat ramen ter
weerszijden van het orgel in 1945 zijn
geopend, terwijl ze daarvoor altijd geblin
deerd waren. Schadelijke U.V. stralen,
een te hoge hoeveelheid lux en grote wis
selingen in temperatuur kregen hierdoor
vrij spel en lieten hun sporen duidelijk na.
De buitenzijden van de luiken maken nu
een armoedige en schrale indruk naast de
smetteloze orgelkas. Bovendien zijn de
ijzeren banden die ter versteviging van de
scharnieren op de luiken zijn aangebracht
gaan roesten, waardoor essentiële onder
delen van Van Everdingens "Triomf van
Saul" geheel dreigen te verdwijnen. Hoe
wel de restauratoren startklaar staan, kan
er niet begonnen worden met de restaura
tie van de buitenzijden van de luiken
omdat het benodigde geld ontbreekt. Het
is te hopen dat het geld alsnog bijeen kan
worden gebracht, want het niet restaure
ren van de buitenzijden van de luiken zou
niet alleen riskant zijn in verband met de
toestand waarin ze zich bevinden, maar
ook het concept van Van Campen grote
afbreuk doen. Van Campen zag het uiter
lijk van het orgel immers als één groot
monumentaal kunstwerk, waarbij kas en
luiken onlosmakelijk met elkaar verbon
den zijn.
Illustraties
1. Het orgel met geopende luikenvoordat
het werd gerestaureerd. Foto: Lichtbeel
den Instituut, Amsterdam.
2. "De triomf van Saul" door Caesar van
Everdingen. Let op de lichte kleur van
de orgelkas. Dit is de kleur die Van Cam
pen aan de kas gaf. Foto: J. Elsinga, Alk
maar.
3. Pieter Jansz. Saenredam, het koor
gezien vanuit de kruising.
Pen op blauw papier, 39,2 x 31,4 cm.
Gesigneerd. Gedateerd: 30 mei 1661.
Foto: Grafische Sammlung Albertina,
Wenen.
4. Pieter Jansz. Saenredam, Het orgelfront
tegen de westwand.
Pen op papier, 35,4 x 24,7 cm.
Niet gesigneerd. Niet gedateerd.
Foto: Grafische Sammlung Albertina,
Wenen.
5. Röntgenfoto van een gedeelte van de
binnenzijde van het rechterluik. Links
boven zijn duidelijk de omtrekken te
zien van een door Gerbrandsz. geschil
derde engel. De andere fragmenten die
zichtbaar zijn, behoren of toe aan de 18e
eeuwse engelen van Van Horstok of aan
de schildering van Van Everdingen
(staan spiegelbeeldig op de röntgenfo
to).
Foto: Koninklijk Instituut voor het
Kunstpatrimonium, Brussel.
838
