Het BERGEN INCIDENT'
16 juli 1917: Een grove schending van onze neutraliteit
door C.J.W. Everts
Tot de gebeurtenissen welke zich in de
afgelopen 80 jaren in of nabij Bergen
aan Zee hebben afgespeeld, behoort ook
het zogenaamde 'Bergen Incident', een
van de ernstigste schendingen van onze
neutraliteit in de periode 1914-T8. Na
een stilstand van twee jaren vertoonde
de Duitse scheepvaart langs onze kust
sedert begin 1917 weer een opleving. In
hoofdzaak betrof het hier het ertsvervoer
van Scandinavië naar Rotterdam en
het kolenvervoer in omgekeerde rich
ting. Door de ZW-NO-strekking van
onze kust bood de integriteit van onze
territoriale wateren juist aan de Duit
se koopvaardij een zekere bescher
ming. Britse tegenacties hadden aan
vankelijk geen succes.
De bevelhebber van de 'Harwich For-
ce',commodore Tyrwhitt, ging daar
om van de veronderstelling uit, dat de
Duitse koopvaardijschepen dan uit
Rotterdam vertrokken, wanneer zijn
strijdkrachten grotendeels in beslag
werden genomen door escorte-taken
van de meestal nachtelijke sheep-
vaart tussen Rotterdam en de Engelse
havens. Aangezien de Harwich Force
juist op volle sterkte was, besloot hij
een onderscheppingsactie uit te voe
ren langs de Nederlandse kust. Hoe
wel daarvoor en geringe macht vol
doende was, lagen aan het toch inzet
ten van de gehele Harwich Force de
volgende maritiem-strategische doe
len ten grodslag:
1. Het aantonen dat de veilige vaart
door de Nederlandse territoriale wa
teren voor de Duitsers maar zeer be
trekkelijk zou bijken te zijn en deze
daardoor genoopt zouden worden om
die vaart weer te staken. Een mogelij
ke schending van de Nederlandse
neutrale wateren kon bij een actie
desnoods op de koop toe worden ge
nomen.
2. Laten blijken, dat de actie ook vol
doende gedekt was tegen een even
tuele inerventie van kruisers en tor-
pedoboten van de 'Hochsee-flotte'.
De uitvoering van de actie
Op 15 juli ontvangt Tyrwhitt inlich
tingen, dat de volgende nacht een tiental
Duitse schepen uit Rotterdam zal ver
trekken, richting Duitse Bocht. Op
grond daarvan verlaat hij nog diezelf
de avond Harwich met het 5e Lichte
kruisereskader (8 kruisers) en de 10e
jager-flottielje (17 torpedobootjagers,
waarvan 2 flottieljeleiders). Vlaggeschip
is de kruiser 'Centaur'.
Zijn bedoeling is tegen dagworden ter
hoogte van Texel te staan en daarna om
de zuid te koersen in de stellige ver
wachting, dat hij de Duitse schepen zal
ontmoeten tussen Texel en IJmuiden.
(In dit artikel en op het bijgaande kaartje
zijn alle tijdstippen vermeld in de Neder
landse zomertijd van 1917).
Om 05.35 is Tyrwhitt met de hoofd
macht nog ongeveer 10 zeemijl ver
wijderd van de Nederlandse kust ter
hoogte van Texel; de generale koers
wordt daarna ZZW. Hij geeft de krui
ser 'Undaunted' en 7 jagers, welke 3
mijl oostelijk van hem staan, op
dracht zich zonodig tussen de Duitse
schepen en de kust te plaatsen. De
flottieljeleider 'Valkyrie', welke eerst
enkele schepen met hulpgoederen
voor Belgie heeft aangehouden, pas
seert eerst te 06.23 de Zuiderhaakston
op zuidelijke koersen, vaart 30 mijl.
Het zicht is 5 mijl de wind eerst West 6,
later ZW 4-3. Om 05.50 komt een aantal
Duitse koopvaarders in zicht. Van het
oorspronkelijke tiental was er een, de
'Alpha', die reeds kort na het vertrek
teruggekeerd naar Hoek van Holland,
terwijl drie andere, welke een uur eerder
waren vertrokken ('W.Oelsner', 'Car-
sten Russ' en 'Ariadne'), reeds zijn
gepasseerd. De 'Ariadne' weet nog juist
het Schulpengat binnen te lopen, waar
het Nederlandse onderzoekingswaartuig
zich tussen haar en de jagers plaatst.
Britten nemen vier Duitse schepen en
beschieten twee andere.
De overige zes Duitse schepen zijn
minder gelukkig; zij toch bevinden
zich nog bezuiden de zogenaamde
Pettemerpolder, een ter hoogte van
Petten zich westwaarts uitstrekkende
en door een ton gedekte ondiepte. Om
deze veilig te passeren zullen zij aan
782
