De erfpachten van de Vroonlanden bij Alkmaar
van 1532-1716
Het merendeel van de landerijen onder Sint-Pancras en Koedijk was destijds
eigendom van de graven van Holland. Dit bezit werd in de grafelijke rekeningen
meestal aangeduid als: "de Vroonlanden benoorden Alkmaar". Vele jaren zijn deze
landerijen voor langere tijd in één partij verhuurd geweest, laatstelijk aan de
gezamenlijke buren van Koedijk en Sint-Pancras. Met ingang van het jaar 1531 werd
echter een afzonderlijk rentmeesterschap voor de Vroonlanden ingesteld en werden
alle percelen afzonderlijk verhuurd. Zo werd ook voor de erven, waarop de inwoners
in de loop der jaren hun woningen hadden gebouwd, een erfpacht vastgesteld die
jaarlijks moest worden betaald. De eerste jaarlijkse termijn verstreek paasdag 1532.
Evenais de pachten van de Vroonlanden (ruim 1100 percelen bouw- en weiland) zijn
ook de erfpachten in jaarlijkse rekeningen opgenomen.
De rekeningen over de periode 1532 tot en met 1716 berusten in het Algemeen
Rijksarchief te 's Gravenhage. Wel zijn er enkele hiaten betreffende de
tussenliggende jaren. In 1723 en 1724 werden alle erven een andere Vroonlanden
door de Staten van Holland verkocht en werd het rentmeesterschap opgeheven.
Daar de rekeningen de namen van de erfpachters vermelden vormen zij
voor dit gebied een uitermate belangrijke genealogische bron. Dit geldt
vooral voor St. Pancras, van welke gemeente maar weinig oud archief
bewaard gebleven is. Zo goed als alle gezinshoofden van dit dorp komen
in de rekeningen voor. Schepenen van St. Pancras verklaarden in het
jaar 1518 dat er aldaar 72 huizen waren, waarvan 71 op erven van
Zijne Keizerlijke Majesteit (1). In 1664 verklaarden de bestuurders van
St. Pancras zelfs, dat alle huizen op erfpacht stonden (2).
Daar de huizen vaak in dezelfde familie bleven, zijn uit de namen van
de erfpachters dikwijls hele genealogieën op te bouwen.
De in erfpacht uitgegeven erven lagen merendeels op de Vronergeest.
Het grootste aantal in de banne van St. Pancras, zuidelijk daarvan een
aantal in de banne van Koedijk en nog zuidelijker enkele in de banne
van Oudorp. Verder enige in het Koedijker gedeelte van Huiswaard en
tenslotte nog een klein aantal op eilandjes achter het dorp Koedijk.
De ligging van de huizen op de Vronergeest wordt ons duidelijk voor
gesteld door de Alkmaarse historieschrijver Simon Eikelenberg. Hij ver
meldt in 1714 onder Sint Pancras 75, onder Koedijk 24, onder Oudorp
15 huizen (3) en geeft in een kaartje de juiste ligging van de huizen
weer (afb. 1).
De ligging van alle erven kon mede worden achterhaald door bestudering
van de omstreeks 1530 vervaardigde kaarten van de Vroonlanden. (4)
Afbeelding 2 geeft een gedeelte weer van kaart nr. 2508, waarop de
kerk van Koedijk voorkomt. Helemaal bovenaan staat een huis getekend
op de Hofweijde. Dit is in de rekeningen bekend als Jan Dircszoons
erf en had een oppervlakte van 142 roe. Direkt naast het koorgedeelte
