Het "oud eigen"
mr. J. Belonje
Het „oud eigen" is een zakelijk recht, dat in verschillende Hollandse
steden voorkwam. De eigenaar van een onbelast goed verkocht dit en
behield er zich dan een rente op voor. Terwijl het begrip in het oude
franse recht al niet onbekend was, noemde men het recht te Leiden
„den houde", een benaming, die voor zichzelf spreekt, maar te
Amsterdam gold daarentegen weer „oud eigen". Het was een
onaflosbare, een zogenoemde „eeuwige rente" of zoals Hugo de
Groot het uitdrukte, „behoeft den Cijnsbeurder niet te laten lossen
of hij wil". Degene op wie nu de betalingsplicht rustte diende zich
daarvan te kwijten door voldoening van een bedrag in geld eens of
meermalen per jaar, terwijl, voor het geval hij in gebreke blijven
mocht het verbonden perceel, hetzij huis, hetzij land of beide,
aangewezen waren voor executie.
Van onze stad Alkmaar was het tot dusverre onbekend, dat het recht
van oud eigen ook daar in gebruik is geweest. Ir. Kam heeft
aangetoond, 1.) dat in de XVe eeuw te Amsterdam bij herhaling
verboden zijn afgekondigd tegen het bezegelen van eeuwige renten;
hij neemt echter aan dat het wèl betwijfelbaar is of men zich
algemeen daaraan gehouden heeft. Toch kan het daarom zijn, dat
het meerendeel der gevallen van oud-eigen van vóór het verbod
dateren zullen. Tevens kon deze schrijver vaststellen, dat genoemde
renten niet door de invoering van de Napoleontische wetgeving hier
getroffen zijn, al zullen de meeste gevallen allengs wel door afkoop
verdwenen zijn in verband met het voortschrijden der devaluatie van
de munt. Om nu over te gaan tot het geven van voorbeelden van het
boven besproken oude recht te Alkmaar, dien ik tevoren op te
merken, dat het mij helaas niet mocht gelukken een voorbeeld op te
sporen van enige uitgifte van het recht, welke uitgifte zoals uit het
vorenstaande duidelijk is, een geheel vormt met de koopacte van het
betrokken goed. Verwonderlijk behoeft dit echter allerminst te zijn,
aangezien XVe eeuwse of oudere transportactcn uit onze stad in het
algemeen hoogst zeldzaam voorkomen: men vergete namelijk niet,
dat in 1517 de Gelderse Friezen heel Alkmaar hebben platgebrand....
Ofschoon wij de juiste tekst van de titel niet kennen vormt één enkel
plaatselijk geval hier op in zekere zin een uitzondering; dat betreft
het huis De Blauwe Haan uit de Langestraat, 2.) waarin de erven van
497
